اختلالات شخصیتی چیست؟ آیا راه درمان دارد؟

شخصیت ما نشان‌دهنده روش‌هایی است که فکر می‌کنیم، احساس می‌کنیم و رفتار می‌کنیم. برای بسیاری از ما شخصیت ثابت است. بااین‌حال، افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی در نحوه تفکر و احساس نسبت به خود و دیگران با مشکل روبرو هستند که این مسئله بر سلامت روان آن‌ها و روابطشان با دیگران تاثیر می‌گذارد.

اختلالات شخصیت انواع مختلفی دارند که تعریف و تشخیص هر یک از آن‌ها دشوار است. به همین دلیل، اغلب آن‌ها سال‌ها ممکن است ناشناخته بمانند. در ادامه با این اختلالات بیشتر آشنا می‌شوید.

 

اختلالات شخصیتی چه اختلالاتی هستند؟

قبل از پرداختن به این موضوع که اختلال شخصیت چیست، لازم است شخصیت را تعریف کنیم. شخصیت برای تعیین اینکه ما چه کسی هستیم اهمیت زیادی دارد. شخصیت شامل ترکیبی منحصربه‌فرد از خصوصیات ازجمله نگرش‌ها، خلق‌وخو، رفتارها و افکار و از سوی دیگر، نحوه ابراز این خصوصیات در تعامل با دیگران و دنیای اطراف می‌شود.

برخی از ویژگی‌های شخصیتی به ارث برده می‌شوند و برخی دیگر از طریق اتفاقات و تجارب زندگی شکل می‌گیرند.

اگر ویژگی‌های شخصیتی یک فرد غیرقابل‌انعطاف و سفت‌وسخت باشند، او احتمالا به اختلالات شخصیتی مبتلاست. این اختلالات از بیماری های روانی شایع هستند.

افرادی که به اختلال شخصیتی مبتلا هستند الگوهای دیرینه‌ای از تفکر و عمل را دارند که با آنچه در جامعه معمول است تفاوت دارد. انعطاف‌ناپذیری شخصیت این افراد می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند و در بسیاری از حوزه‌های زندگی ازجمله عملکرد شغلی و اجتماعی مشکل‌ساز شود.

افراد مبتلا به این اختلالات به‌طورکلی، مهارت‌های مقابله‌ای ضعیفی دارند و در داشتن روابط سالم با دیگران با مشکل مواجه‌اند. برخلاف افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی که می‌دانند مشکل دارند اما نمی‌توانند آن را کنترل کنند، افراد مبتلا به اختلالات شخصیت معمولا از مشکل خود آگاه نیستند. به همین دلیل، این افراد کمتر به دنبال دریافت درمان هستند.

با سفر به اعماق، گوهر حقیقت خود را دریاب

اختلالات شخصیتی چند نوع است؟

در حال حاضر، نسخه پنجم کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) کتاب مرجع شناخت بیماری‌های روانی است. در این راهنما اختلالات شخصیتی به سه دسته تقسیم می‌شوند که در هر یک از آن‌ها به چند نوع اختلال اشاره شده است. در ادامه با انواع اختلالات روانی در انواع اختلالات شخصیتی بیشتر آشنا می‌شوید.

اختلالات شخصیتی غیرعادی

افرادی که به این اختلالات دچار هستند اغلب افرادی عجیب‌وغریب به نظر می‌رسند. این اختلالات عبارت‌اند از:

• اختلال شخصیت پارانوئید: پارانویا مشخصه بارز اختلال شخصیت پارانوئید است و افراد مبتلا به آن نسبت به دیگران به‌شدت سوءظن دارند و بی‌اعتماد هستند. آن‌ها بر این باورند که دیگران می‌خواهند به آن‌ها آسیب برسانند یا آن‌ها را تهدید و تحقیر کنند.
• اختلال شخصیت اسکیزوئید: افراد مبتلا به این اختلال از دیگران فاصله می‌گیرند و نسبت به روابط اجتماعی بی‌تفاوت هستند. آن‌ها به‌طورکلی افراد تنهایی هستند که فعالیت‌های انفرادی را ترجیح می‌دهند و همچنین به‌ندرت، هیجانات شدیدی را ابراز می‌کنند.
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: افرادی که به این اختلال مبتلا هستند علاوه بر تفکر و رفتار عجیب‌وغریب، ظاهری غیرعادی نیز دارند. آن‌ها ممکن است باورهای عجیب‌وغریبی داشته باشند و اغلب به‌شدت خرافاتی هستند.

اختلالات شخصیتی نمایشی

افرادی که مبتلا به این اختلالات هستند احساسات شدید و ناپایداری را تجربه می‌کنند و تصویر مخدوشی از خودشان دارند. از سوی دیگر، رفتار تکانشی نیز در این افراد مشاهده می‌شود. انواع این اختلالات عبارت‌اند از:

• اختلال شخصیت ضد اجتماعی: افراد مبتلا به این اختلال گاهی اوقات «سوسیوپات» یا «سایکوپات» نامیده می‌شوند.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی با اقدامات عجولانه، غیرمسئولانه و پرخاشگرانه مشخص می‌شود که اغلب با نادیده گرفتن دیگران و ناتوانی در رعایت اصول اجتماعی نشان داده می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند اغلب، جنایاتی جدی انجام می‌دهند و از اقدامات خود نیز پشیمان نمی‌شوند.

• اختلال شخصیت مرزی: این اختلال با خلق ناپایدار، تصویر ضعیف از خود، روابط آشفته و رفتارهای تکانشی (ازجمله بی‌بندوباری جنسی که نوعی از انواع اختلالات جنسی محسوب می شود، سوءمصرف مواد، مصرف بیش‌ازاندازه الکل و رانندگی پرخطر) مشخص می‌شود.
• اختلال شخصیت نمایشی: افراد مبتلا به این اختلال بسیار سطحی هستند و مدام می‌خواهند از دیگران توجه دریافت کنند. آن‌ها اغلب به‌شدت نمایشی، بیش‌ازحد هیجانی و حتی کودکانه رفتار می‌کنند.
• اختلال شخصیت خودشیفته: این اختلال با احساس مبالغه‌آمیز برتر بودن از دیگران و دل‌مشغولی به موفقیت و قدرت همراه است. بااین‌حال، عزت‌نفس شکننده موجب این دل‌مشغولی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به‌شدت خودمحورند، با دیگران همدلی ندارند و دائما نیاز به توجه و تحسین دارند.

همچنین، لازم است بدانید اختلال چند شخصیتی در دسته اختلالات شخصیت قرار ندارد و از گروه اختلالات تجزیه‌ای محسوب می‌شود. اختلال شخصیت مازوخیستی نیز در این دسته از اختلالات قرار ندارد.

 

اختلالات شخصیتی اضطرابی

افراد مبتلا به این اختلالات، اغلب عصبی یا ترسیده هستند. این دسته از اختلالات شخصیتی عبارت‌اند از:

• اختلال شخصیت اجتنابی: افراد مبتلا به این اختلال از ارتباط اجتماعی اجتناب می‌کنند. این مسئله ناشی از تمایل به‌تنهایی در این افراد نیست.

آن‌ها به‌شدت نگران شرم‌زده شدن یا قضاوت دیگران هستند. افراد مبتلا به این اختلال به دلیل ترس از طرد شدن، از بسیاری از تجارب اجتماعی ارزشمند محروم می‌شوند.

• اختلال شخصیت وابسته: ویژگی‌های این اختلال شامل وابسته بودن، مطیع بودن، نیاز به اطمینان خاطر مداوم، احساس درماندگی و عدم توانایی در تصمیم‌گیری است.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته اغلب به فردی دیگر نزدیک می‌شوند و برای جلب رضایت او تلاش می‌کنند. این افراد منفعلانه رفتار می‌کنند، به دیگران می‌چسبند و به‌شدت از جدایی می‌ترسند.

• اختلال شخصیت وسواسی جبری: مشخصات این اختلال شامل الگویی از کمال‌گرایی و انعطاف‌پذیری، کنترل و نظم همراه با ترس شدید از اشتباه کردن است. ترس این افراد اغلب منجر به عدم توانایی در تصمیم‌گیری، مشکل در انجام تکالیف و دل‌مشغولی به جزئیات می‌شود.

 

چه عواملی در اختلالات شخصیتی نقش دارند؟

اختلالات شخصیتی از بیماری‌های روانی‌ای هستند که کمتر شناخته و درک شده‌اند. متخصصان بر این باورند که هم ژنتیک و هم محیط در این اختلالات نقش دارند. از سوی دیگر، برخی مطالعات نشان می‌دهند که اختلالات شخصیتی با سابقه خانوادگی اختلالات روان‌شناختی ارتباط دارند.

برای مثال، در سابقه خانوادگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلالات شخصیت بیشتر مشاهده می‌شود. علاوه بر این، سابقه افسردگی در خانواده با اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت وسواسی در فرد ارتباط دارد.

اگرچه مطالعات در مورد اختلالات شخصیت محدود است اما هیچ مطالعه‌ای نتوانسته است نشان دهد که فردی با اختلال شخصیت متولد شده است. همان‌طور که در مورد بسیاری از اختلالات روان‌شناختی دیگر مطرح است، ژنتیک می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به اختلال شخصیت باشد.

بنابراین، زمانی اختلال شخصیت ایجاد می‌شود که مسئله‌ای مانع از پرورش شخصیت سالم در فرد شود.

اختلال شخصیت می‌تواند راهی برای کنار آمدن با شرایط دشوار یا استرس‌زا باشد. برای مثال، فردی که در کودکی مورد آزار قرار گرفته است ممکن است برای مقابله با ترس، درد و رنجی که تجربه می‌کند دچار اختلال شخصیت شود. نکته‌ای که مشخص است این است که اختلالات شخصیت با گذشت زمان شکل می‌گیرند و هیچکس به‌صورت ناگهانی به آن دچار نمی‌شود.

 

اختلالات شخصیتی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

برای تشخیص اختلالات شخصیت، درک تفاوت آن‌ها با سبک‌های شخصیت اهمیت بسیار زیادی دارد. فردی که خجالتی است یا دوست دارد به‌تنهایی وقت بگذراند لزوما به اختلال شخصیت اجتنابی یا اختلال شخصیت اسکیزوئید دچار نیست.

برای تشخیص تفاوت میان سبک شخصیت و اختلال شخصیت، ارزیابی عملکرد فرد در حوزه‌های خاص موردتوجه قرار می‌گیرد که این حوزه‌ها عبارت‌اند از:

• کار
• روابط
• احساسات
• آگاهی از واقعیت
• کنترل تکانه و رفتار

درصورتی‌که فرد علائم این اختلالات را داشته باشد پزشک از او شرح کامل پزشکی دریافت می‌کند و ارزیابی را آغاز می‌کند. اگرچه هیچ آزمایش پزشکی خاصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد اما پزشک ممکن است از آزمایش‌هایی مانند اشعه ایکس یا آزمایش خون برای یافتن علت جسمی مسئله استفاده کند.

اگر علت جسمی‌ای یافت نشود او فرد را به یک روانپزشک یا روانشناس برای ادامه روند تشخیص و درمان ارجاع می‌دهد. روانپزشکان و روانشناسان با مصاحبه و ارزیابی، اختلال را در فرد تشخیص می‌دهند و درمان را شروع می‌کنند.

اگرچه اختلالات شخصیتی، بیماری های روانی کشنده نیستند اما به دلیل تاثیری که بر کیفیت زندگی افراد می‌گذارند درمان آن‌ها ضروری است.

 

اختلالات شخصیتی چگونه درمان می‌شوند؟

افراد مبتلا به اختلالات شخصیت ممکن است خودشان به دنبال درمان نباشند و درنتیجه بسیاری از آن‌ها درمان نمی‌شوند.

یکی از دلایل عدم درمان این افراد این است که بسیاری از آن‌ها می‌توانند با وجود ویژگی‌هایی که دارند به‌راحتی در جامعه فعالیت داشته باشند.

بسیاری از اختلالات شخصیت دائمی و سرسخت هستند و درمان آن‌ها بسیار دشوار است. بااین‌حال، درمان می‌تواند به بهبود برخی علائم نگران‌کننده این اختلالات کمک کند.

درمان بسته به انواع اختلال شخصیت فرد متفاوت است اما درهرصورت، روش درمانی اصلی برای این اختلالات، روان‌درمانی یا مشاوره روانشناسی است. در برخی موارد ممکن است روانپزشک برای کنترل علائم شدید یا ناتوان‌کننده دارو تجویز کند.

داروهایی که ممکن است تجویز شوند داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضداضطراب و داروهای تثبیت‌کننده خلق هستند.

تمرکز روان‌درمانی نیز بر ارزیابی الگوهای تفکر معیوب و آموزش الگوهای جدید تفکر و رفتار به فرد است. هدف از پکیج ها و دریافت راهنمایی از راهبر، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و بین فردی است.

درنهایت، افرادی که به اختلالات شخصیتی مبتلا هستند تفکر و رفتارهای سفت و سختی دارند که موجب می‌شود آن‌ها نتوانند با شرایط مختلف به‌راحتی سازگار شوند.

این مسئله باعث می‌شود که اغلب زندگی شخصی، کاری و اجتماعی آن‌ها تحت تاثیر قرار گیرد. تشخیص این اختلالات به اندازه درمان آن‌ها دشوار است و معمولا افرادی که به این بیماری‌های روانی دچار هستند به روانشناس مراجعه نمی‌کنند.

 

سوالات متداول

اختلالات شخصیت چند نوع دارند؟

 اختلالات شخصیت به سه دسته اختلال شخصیت غیرعادی، اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت اضطرابی تقسیم می‌شود که هر یک از آن‌ها دارای چند نوع اختلال شخصیت هستند.

چه عواملی موجب اختلالات شخصیت می‌شوند؟

متخصصان بر این باورند که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در ابتلا به این اختلالات نقش دارند و درواقع عوامل ژنتیکی زمینه‌ساز ابتلا و عوامل محیطی منجر به بروز این اختلالات می‌شوند.

اختلالات شخصیت چگونه درمان می‌شوند؟

درمان اختلالات شخصیت با روان‌درمانی صورت می‌گیرد و در برخی شرایط مثل علائم شدید یا مشکلات ناتوان‌کننده ممکن است دارو نیز برای فرد مبتلا تجویز شود.

 

برخی از منابع:

my.clevelandclinic.org

hopkinsmedicine.org