فرد مبتلا به اختلال شخصیت بسیار متفاوت از افراد عادی فکر، احساس و رفتار می‌کند یا با دیگران ارتباط برقرار می‌کند. اختلالات شخصیت انواع مختلفی دارند که یکی از آن‌ها اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD) است.

این اختلال با نظم، کنترل‌گری و کمال‌گرایی بیش‌ از اندازه مشخص می‌شود. افرادی که به این اختلال شخصیت مبتلا هستند احساس می‌کنند که باید معیارهای خود را به محیط بیرونی نیز تحمیل کنند. در ادامه با اختلال شخصیت وسواسی و نشانه‌ها، علل و درمان آن آشنا می‌شوید.

اختلال شخصیت وسواسی چیست؟

شخصیت وسواسی چیست؟ اختلال شخصیت وسواسی یک بیماری روانی است که با کمال‌گرایی، نظم و مرتب بودن شدید مشخص می‌گردد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند حتی کوچک‌ترین جزئیات را نیز در زندگی خود زیر نظر می‌گیرند و این مسئله باعث می‌شود که انعطاف‌پذیری آن‌ها کم باشد و نسبت به تجربیات جدید پذیرا نباشند.

این اختلال، یک اختلال شخصیتی است و بنابراین، ویژگی‌های آن به‌صورت پایدار، طولانی‌مدت، غیرعادی و مشکل‌ساز وجود دارد. برای افرادی که شخصیت وسواسی دارند ممکن است ارتباط با دیگران مشکل باشد و تمایل آن‌ها به کمال‌گرایی و کنترل شدید می‌تواند عملکرد آن‌ها را با مشکل روبرو سازد. اختلال شخصیت وسواسی جبری با اختلال وسواسی- جبری متفاوت است.

اختلال شخصیت وسواسی چه علائمی دارد؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی معمولا علائم زیر را نشان می‌دهند:

• تمرکز بیش‌ازحدی بر روی تهیه فهرست، حتی تا کوچک‌ترین جزئیات دارند.
• آن‌قدر کمال‌گرا هستند که نمی‌توانند تکالیف خود را به پایان برسانند زیرا به‌شدت بر جزئیات متمرکز می‌شوند.
• تمایلی به واگذاری یا به اشتراک گذاشتن تکالیف خود ندارند، مگر اینکه فرد دیگر موافقت کند تکلیف را دقیقا همان‌طوری که آن‌ها می‌خواهند انجام دهد.
• از اصول اخلاقی به‌شدت سخت‌گیرانه پیروی می‌کنند و کمتر دیگران را درک می‌کنند.
• رفتارهای احتکار آمیز انجام می‌دهند و برای مثال، از دور ریختن وسایل امتناع می‌کنند.

برای تشخیص شخصیت وسواسی مجبور، لازم نیست فرد همه ویژگی های شخصیت وسواسی را داشته باشد. بااین‌حال، فردی که به اختلال شخصیت وسواسی فکری عملی مبتلاست معمولا برخی از این رفتارها را انجام می‌دهد و عملکرد اجتماعی، شغلی و خانوادگی او دچار مشکل است. این افراد به‌سختی می‌توانند کار کنند یا با دیگران رابطه برقرار کنند زیرا آن‌ها همه مسائل را به روش خودشان می‌بینند.

آن‌ها معتقدند که دیدگاه خودشان بهترین دیدگاه است و معمولا نمی‌توانند دیدگاه دیگران را درک کنند. این ویژگی‌های شخصیتی موجب می‌شود که افراد مبتلا به شخصیت وسواسی نتوانند مشکل خود را تشخیص دهند. در عوض، آن‌ها احساس و بیان می‌کنند که اگر دیگران به روش آن‌ها زندگی کنند همه‌ چیز درست خواهد بود.

چه عواملی در اختلال شخصیت وسواسی نقش دارند؟

اکنون‌ که می‌دانید شخصیت وسواسی مجبور چیست لازم است بدانید چه عللی در این اختلال نقش دارند. هنوز مشخص نیست که علل اختلال شخصیت وسواسی چیست. بااین‌حال، متخصصان بر این باورند که عوامل زیر می‌توانند در این اختلال نقش داشته باشند:

• عوامل ژنتیکی: اگر یکی از اعضای خانواده فرد به اختلال شخصیت وسواسی مبتلا باشد احتمال ابتلای او نیز به این اختلال افزایش می‌یابد.
• کنترل‌کننده یا محافظت‌کننده بودن والدین فرد در کودکی: ممکن است اختلال شخصیت وسواسی یک مکانیسم مقابله‌ای باشد که فرد مبتلا به آن از نظم و ترتیب برای برخورد با احساسات خود استفاده می‌کند.
• در دسترس نبودن والدین فرد در کودکی: افرادی که در کودکی والدین غیرقابل‌ دسترس داشته‌اند بیشتر احتمال دارد که به شخصیت وسواسی دچار شوند.

با وجود همه این عوامل، ممکن است فردی بدون تجربه این موارد دچار اختلال شخصیت وسواسی فکری شود.

اختلال شخصیت وسواسی چه تفاوتی با اختلال وسواسی جبری دارد؟

اختلال وسواسی جبری اختلالی است که فرد مبتلا به آن با افکار و رفتارهایی درگیر است که نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند اما تمایل دائمی به تکرار آن‌ها دارد. به‌عنوان‌ مثال می‌توان به ترس از میکروب‌ها و نیاز به نظم و ترتیب بی‌عیب و نقص اشاره کرد.

فرد مبتلا به اختلال وسواسی جبری همچنین ممکن است رفتارهای تکراری مانند شستن مکرر دست‌ها یا مرتب کردن دائمی وسایل انجام دهند. چند مورد از تفاوت‌های میان اختلال شخصیت وسواسی و اختلال وسواسی جبری در ادامه مطرح شده است.

راحت بودن با افکار خود

افراد مبتلا به اختلال وسواسی جبری نمی‌توانند افکار خود را کنترل کنند. آن‌ها اغلب آرزو می‌کنند که بتوانند از هر طریقی دست از فکر کردن بردارند اما درنهایت متوجه می‌شوند که نمی‌توانند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی کمال گرا با افکار خود مشکلی ندارند. در عوض، آن‌ها بر این باورند که با افکار خود راحت هستند و رفتارهای درست را انجام می‌دهند.

باور به نیاز به درمان

فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اغلب با افکار خود مشکلی ندارد. او معمولا فکر نمی‌کند که به دریافت درمان نیاز دارد. در مقابل، فرد مبتلا به اختلال وسواسی جبری تمایل بیشتری به پذیرش نیاز به درمان دارد. افکار این افراد ممکن است موجب پریشانی آن‌ها شود و از سوی دیگر، ممکن است به دلیل اینکه مسائل آن‌ها بر دیگران تاثیر می‌گذارد احساس گناه داشته باشند.

وجود تعارض

فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری ممکن است به‌شدت انتقادگر و تسلیم‌ ناپذیر به نظر برسد. این ویژگی شخصیتی اغلب موجب می‌شود که فرد با دوستان و اعضای خانواده خود به مشکل بخورد زیرا دیگران فکر می‌کنند که رفتار فرد نامعقول است.

این مسئله می‌تواند منجر به تعارض فرد با دیگران شود. از سوی دیگر، اختلال وسواسی جبری می‌تواند به دلایل مختلف، روابط را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، افکار و رفتارهای فرد می‌تواند در توانایی کار کردن و صحبت کردن او با دیگران مشکل ایجاد کند.

اختلال شخصیت وسواسی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

متخصصان اختلال شخصیت وسواسی را در دسته اختلالات شخصیتی در نظر می‌گیرند. این اختلالات، بیماری‌های روانی‌ای هستند که می‌توانند زندگی اجتماعی و شغلی افراد را تحت تاثیر قرار دهند و در بیشتر موارد نیز در اواخر نوجوانی ایجاد می‌شوند و در بزرگسالی نیز به شکل ثابت باقی می‌مانند.

روانپزشک یا روانشناس می‌تواند با انجام مصاحبه و ارزیابی‌های بالینی و همچنین، بررسی تاریخچه زندگی فرد، این اختلال را تشخیص دهد و برای تشخیص آن، علائم فرد را با معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت وسواسی جبری در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) مقایسه می‌کند.

اختلال شخصیت وسواسی چگونه بر روابط تاثیر می‌گذارد؟

کسانی که با فردی مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی مجهول زندگی می‌کنند معمولا این وضعیت را تجربه‌ای چالش‌ برانگیز می‌دانند. اعضای خانواده فرد اغلب احساس می‌کنند که نمی‌توانند انتظارات او را برآورده کنند و دائما مورد انتقاد واقع می‌شوند.

به همین دلیل، ازدواج با شخصیت وسواسی جبری می‌تواند بسیار دشوار باشد. همکاران فرد مبتلا به شخصیت وسواسی نیز در برخورد با شخصیت وسواسی معمولا به شدت با مشکل مواجه‌اند.

افرادی که شخصیت وسواسی جبری دارند معمولا به‌ تنهایی خیلی خوب کار می‌کنند اما وقتی نوبت به همکاری با دیگران یا انجام پروژه‌های تیمی می‌رسد به‌ شدت با مشکل مواجه می‌شوند. همکاران این افراد غالبا احساس می‌کنند که آن‌ها به‌ شدت سخت‌گیر و انتقادگر هستند و گاهی اوقات این مسئله باعث می‌شود که افرادی که شخصیت وسواسی دارند شغل خود را از دست بدهند.

اختلال شخصیت وسواسی چگونه درمان می‌شود؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری احساس نمی‌کنند که مشکلی دارند و این مسئله باعث می‌شود که اغلب برای دریافت درمان اقدام نکنند. بااین‌حال، اگر زندگی یا شغل آن‌ها با مشکل مواجه شود ممکن است به متخصص مراجعه کنند. روش‌های درمان شخصیت وسواسی در ادامه مطرح شده است.

روان‌درمانی

روان‌درمانی و مشاوره روانشناسی اصلی‌ترین روش درمان برای اختلال شخصیت وسواسی است که پکیج ها و رویکردهای روانشناسی مختلفی را شامل می‌شود. رایج‌ترین رویکرد روان‌درمانی، درمان شناختی رفتاری است که فرد از طریق آن یاد می‌گیرد رفتارهای سخت‌گیرانه یا نابهنجار خود را شناسایی کند و از سوی دیگر، رفتارهای جایگزین سالم را یاد بگیرد.

دارودرمانی

گاهی اوقات فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری به دریافت دارو نیز نیاز دارد. پزشکان معمولا برای این افراد باز دارنده‌های باز جذب سروتونین (SSRIs) را تجویز می‌کنند. مصرف این داروها به فرد کمک می‌کند که سخت‌گیری او نسبت به قوانین و اصول کاهش پیدا کند. باز دارنده‌های باز جذب سروتونین سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهند و می‌توانند در بهبود خلق و خواب فرد موثر باشند.

تمرینات آرامش‌بخش

تمرینات آرامش‌بخش مثل مدیتیشن، تنفس عمیق و روش‌های تن آرامی می‌توانند به کاهش استرس فرد و رفتارهای وسواسی او کمک کنند.

چشم‌انداز اختلال شخصیت وسواسی چگونه است؟

چشم‌انداز اختلال شخصیت وسواسی جبری ممکن است از چشم‌انداز سایر اختلالات شخصیتی بهتر باشد. درمان و دریافت مشاوره از راهبر به فرد مبتلا به شخصیت وسواسی کمک می‌کند که از نشانه‌های اختلال خود آگاه‌تر باشد و متوجه شود که این اختلال چگونه می‌تواند بر دیگران تاثیر منفی بگذارد.

اگرچه در سایر اختلالات شخصیت، سوءمصرف مواد و الکل رایج است اما در اختلال شخصیت وسواسی احتمال اعتیاد کمتر است. مانند سایر اختلالات شخصیت، برای اختلال شخصیت وسواسی جبری نیز دریافت درمان اهمیت بسیار زیادی دارد. درمان شناختی رفتاری می‌تواند ارتباط فرد را با دیگران بهبود ببخشد و درنتیجه، کیفیت زندگی او را افزایش دهد.

درنهایت، اختلال شخصیت وسواسی یک اختلال شخصیت است که باعث می‌شود فرد مبتلا اصول و قوانین قابل‌ توجهی را در طول روز به کار بگیرد. ازآنجایی‌که این افراد اعتقاد ندارند که مشکلی دارند معمولا برای دریافت درمان نیز بسیار مقاوم هستند.

بااین‌حال، اگر این افراد تحت درمان قرار بگیرند می‌توانند افکار و رفتارهای ناهنجار خود را شناسایی کنند و درعین‌حال، رفتارهای جایگزین سالم را بیاموزند. درنتیجه، کیفیت زندگی و روابط آن‌ها بهبود پیدا می‌کند.

سوالات متداول:

اختلال شخصیت وسواسی چه علائمی دارد؟

تمرکز بیش‌ازحد بر روی جزئیات، کمال‌گرایی و انتقادگری شدید و همچنین، تمایل بیش‌ازاندازه به نظم و ترتیب برخی از علائم اختلال شخصیت وسواسی جبری است.

اختلال شخصیت وسواسی چه عللی دارد؟

اگرچه علت این اختلال به‌صورت دقیق روشن نیست اما متخصصان بر این باورند که این اختلال درنتیجه ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی مثل داشتن والدین کنترل‌گر یا والدین غیرقابل‌دسترس ایجاد می‌شود.

اختلال شخصیت وسواسی چگونه درمان می‌شود؟

روش اصلی برای درمان این اختلال، روان‌درمانی به‌ویژه درمان شناختی رفتاری است اما علاوه بر آن ممکن است از دارودرمانی و تمرینات آرامش‌بخش نیز استفاده شود.

برخی از منابع:

www.verywellmind.com

www.healthline.com/