اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (HPD) یکی از اختلالات روانشناختی است که موجب واکنش‌های هیجانی شدید در فرد و رفتارهای مختلف برای جلب‌توجه توسط او می‌شود. این اختلال درصورتی‌که تحت درمان قرار نگیرد می‌تواند موجب اختلالات و ناراحتی‌های متعددی در زندگی فرد شود اما اگر درمان صورت بگیرد فرد می‌تواند زندگی سالم و مولدی را داشته باشد.

در ادامه با اختلال شخصیت نمایشی، نشانه‌ها، علل و راه‌های درمان آن بیشتر آشنا می‌شوید.

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

هیستریونیک چیست؟ اختلال شخصیت نمایشی، ثبات عاطفی فرد را مختل می‌کند. فردی که به این اختلال مبتلاست در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های بیش‌ازحد هیجانی نشان می‌دهد و ازنظر اطرافیان، به‌شدت عصبی و ناآرام به نظر می‌رسد.

وقتی فرد واکنش نشان می‌دهد معمولا از دیدگاهی خودمحورانه است و نیازهای دیگران به‌ندرت در اولویت او قرار دارد. مردان و زنان مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک علاوه بر حساسیت واکنش‌پذیری هیجانی، نیاز شدیدی به بودن در مرکز توجه دارند و اغلب سعی می‌کنند جلب‌توجه کنند.

شخصیت نمایشی در مردان و شخصیت نمایشی در زنان همچنین با تمایل به دستیابی به رضایت فوری همراه است. از سوی دیگر، این افراد با شنیدن انتقاد و ناکام شدن به‌راحتی به هم می‌ریزند.

افراد مبتلا به اختلال نمایشی معمولا مهارت‌های ارتباطی خوبی دارند و بسیار کاریزماتیک هستند. آن‌ها اغلب مجلس‌گرم‌کن و هیجان‌انگیزتر از افراد دیگر هستند. بااین‌حال، این افراد در داشتن روابط صمیمی و رضایت‌بخش با مشکل مواجه‌اند.

علائم اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

در بسیاری از موارد، افرادی که به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند روابط اجتماعی خوبی دارند. بااین‌حال، آن‌ها تمایل دارند که از این مهارت‌های خود برای دستکاری دیگران استفاده کنند تا بتوانند در مرکز توجه قرار بگیرند. ویژگی های شخصیت نمایشی در ادامه مطرح شده‌اند.

• اگر فرد در مرکز توجه نباشد به هم می‌ریزد.
• لباس تحریک‌کننده می‌پوشد یا رفتار اغواکننده انجام می‌دهد.
• به‌شدت نمایشی عمل می‌کند و احساسات و جملات اغراق‌آمیزی را بروز می‌دهد اما به نظر می‌رسد که فردی صادق نیست.
• بیش‌ازحد نگران ظاهر جسمی خود است.
• دائما به دنبال اطمینان خاطر و تایید است.
• به‌راحتی گول می‌خورد و تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرد.
• نسبت به انتقاد یا عدم تایید بیش‌ازاندازه حساس است.
• تحمل کمی نسبت به ناکامی دارد، به‌راحتی با روتین‌ها کسل می‌شود و اغلب کارها را ناتمام می‌گذارد.
• قبل از عمل کردن فکر نمی‌کند.
• تصمیمات عجولانه می‌گیرد.
• خودمحور است و به‌ندرت به دیگران توجه نشان می‌دهد.
• در حفظ روابط با مشکل مواجه است و اغلب در تعامل با دیگران، سطحی و مصنوعی به نظر می‌رسد.
• برای جلب‌توجه دیگران، تهدید یا اقدام به خودکشی می‌کند.

اختلال شخصیت نمایشی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

درصورتی‌که فرد علائم انواع اختلالات شخصیت نمایشی را داشته باشد، پزشک شرح کامل پزشکی و معاینه پزشکی را انجام می‌دهد و سپس ارزیابی را آغاز می‌کند.

اگرچه هیچ آزمایش پزشکی‌ای برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد اما پزشک ممکن است از تست‌های جسمی مختلف برای رد سایر بیماری‌های جسمی به‌عنوان تشخیص علت بیماری استفاده می‌کند.

اگر پزشک هیچ علت جسمی خاصی برای اختلال پیدا نکند فرد را به روانپزشک یا روانشناس ارجاع می‌دهد. روانپزشکان و روانشناسان برای تشخیص و درمان انواع اختلالات روانی آموزش دیده‌اند. آن‌ها از ابزارهای ارزیابی مختلف و مصاحبه برای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی استفاده می‌کنند.

چه عواملی در ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی نقش دارند؟

تاکنون علت ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی به‌صورت دقیق مشخص نشده است اما بسیاری از متخصصان سلامت روان در مورد علل اختلال شخصیت نمایشی بر این باورند که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در ابتلا به این اختلال نقش دارند.

برخی خانواده‌ها سابقه اختلال شخصیت نمایشی را دارند که این مسئله نشان می‌دهد این اختلال تا حدی می‌تواند ژنتیکی باشد. از سوی دیگر، فرزندان افراد مبتلا به اختلال نمایشی ممکن است رفتارهایی که از والدین خود یاد گرفته‌اند را انجام دهند.

علاوه بر این، ممکن است عدم وجود روش‌های تربیتی مناسب برای رفتارهای نمایشی کودک یا تقویت مثبت رفتارهای نمایشی او ممکن است باعث اختلال شخصیت هیجانی نمایشی شود. کودک همچنین ممکن است رفتارهای نمایشی را به‌عنوان راهی برای جلب‌توجه والدین خود بیاموزد. صرف‌نظر از اینکه علت این اختلال چیست، اختلال نمایشی معمولا در اوایل بزرگسالی خود را نشان می‌دهد.

چه اختلالاتی با اختلال شخصیت نمایشی همراه هستند؟

در برخی موارد ممکن است فرد علاوه بر علائم اختلال شخصیت نمایشی، علائم سایر اختلالات شخصیت را نیز داشته باشد. در میان افرادی که مبتلا به این اختلال تشخیص داده می‌شوند اغلب، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت خودشیفته نیز تشخیص داده می‌شود.

اختلال شخصیت مرزی شایع‌ترین اختلالی است که همراه با اختلال نمایشی مشاهده می‌شود. به همین دلیل برخی از متخصصان سلامت روان اختلال نمایشی را زیرمجموعه اختلال مرزی می‌دانند. سایر اختلالات همراه با اختلال شخصیت نمایشی عبارت‌اند از:

• افسردگی: اختلال شخصیت نمایشی می‌تواند موجب واکنش‌های هیجانی قوی شود و وقتی‌که فرد طرد یا ناامیدی را تجربه می‌کند می‌تواند در معرض افسردگی قرار بگیرد.
• اختلالات اضطرابی: اختلال نمایشی می‌تواند واکنش‌های هیجانی و واکنش به استرس را تحت تاثیر قرار دهد.
• اختلالات خوردن: حدود یک‌سوم افراد مبتلا به اختلال خوردن به یک یا چند اختلال شخصیت مبتلا هستند که اغلب شامل اختلال شخصیت نمایشی نیز می‌شود.
• اختلالات سوءمصرف مواد: اکثر تحقیقات، رابطه میان اختلال شخصیت نمایشی و اعتیاد را نشان داده‌اند. بااین‌حال ، این ارتباط به اندازه ارتباط سایر انواع دیگر اختلال شخصیت با اعتیاد قوی نیست.

درمان اختلال شخصیت نمایشی به چه صورت است؟

درمان اختلال شخصیت هیستریونیک همانند سایر اختلالات شخصیت بسیار دشوار است زیرا افراد نمایشی تنها در صورتی به دنبال درمان می‌روند که اختلال برای آن‌ها مشکل‌ساز یا استرس‌زا شده باشد. به هر صورت، اگر فرد تصمیم به درخواست کمک بگیرد روش‌های درمانی متعددی برای کمک به او وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.

روان‌درمانی

مشاوره روانشناسی می‌تواند در درمان اختلال شخصیت نمایشی بسیار موثر باشد زیرا می‌تواند به کاهش واکنش‌های هیجان، بهبود عزت‌نفس و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای فرد کمک کند. روش درمان ترجیحی برای اختلال شخصیت نمایشی، روان‌درمانی است.

این رویکرد بر بهبود عزت‌نفس، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و کاهش آشفتگی‌های هیجانی فرد متمرکز است. معمولا در پکیج ها گروه‌درمانی و خانواده‌درمانی برای این اختلال توصیه نمی‌شود زیرا رفتارهایی که فرد نمایشی برای جلب‌توجه انجام می‌دهد می‌تواند در روند درمان گروهی اختلال ایجاد کند. دریافت مشاوره از راهبر نیز می‌تواند در درمان این اختلال بسیار موثر باشد.

دارودرمانی

اگرچه تاکنون هیچ داروی موردتاییدی برای اختلال شخصیت نمایشی ساخته نشده است اما برخی داروها می‌توانند به درمان برخی مشکلات که همراه با شخصیت هیستریک وجود دارند کمک کنند. این مشکلات عبارت‌اند از:

• مشکلات تنظیم هیجانی یا نوسانات خلقی
• خشم
• اشک ریختن
• اضطراب
• افسردگی

درمان کل‌نگر

تکنیک‌های ذهن آگاهی، ازجمله یوگا، تای چی و بیوفیدبک نیز ممکن است به افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی ازجمله اختلال شخصیت نمایشی کمک کنند تا هیجانات درونی خود ازجمله تکانش‌گری و واکنش‌پذیری هیجانی را کنترل کنند.

چشم‌انداز اختلال شخصیت نمایشی چگونه است؟

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک، زندگی عادی‌ای دارند، می‌توانند کار کنند و بخشی از جامعه باشند. در واقع، بسیاری از این افراد در محیط‌های عادی عملکرد بسیار خوبی دارند.

بیشتر افراد مبتلا به این اختلال، تنها در روابط صمیمی‌تر با مشکل مواجه می‌شوند. بسته به وضعیت هر فرد، این اختلال می‌تواند در حفظ شغل، حفظ روابط و تمرکز بر اهداف زندگی تاثیر بگذارد.

همچنین ممکن است موجب شود که فرد دائما به دنبال ماجراجویی باشد و خودش را در موقعیت‌های خطرناکی قرار دهد. به همین دلیل، ازدواج با شخصیت نمایشی می‌تواند بسیار دشوار باشد.

فردی که به اختلال نمایشی مبتلاست در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به افسردگی قرار دارد. این اختلال می‌تواند بر نحوه مدیریت شکست و از دست دادن تاثیر بگذارد و همچنین ممکن است باعث شود که فرد دائما احساس ناکامی را تجربه کند و به آنچه می‌خواهد نرسد.

به همین دلیل، مشاهده علائم اختلال شخصیت نمایشی نشان‌دهنده ضرورت مراجعه به متخصص است. درصورتی‌که فرد تحت درمان قرار بگیرد و دیگران نیز نحوه رفتار با شخصیت نمایشی را یاد بگیرند فرد مبتلا می‌تواند زندگی سالم و شادی را تجربه کند.

درنهایت، اختلال شخصیت نمایشی یک اختلال روانی است که با الگویی از هیجانات شدید و رفتارهایی برای جلب‌توجه مشخص می‌شود. این اختلال در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و علائم آن در موقعیت‌های مختلف آشکار می‌شود.

اگرچه پیشگیری از این اختلال امکان ندارد اما می‌توان آن را با روش‌های مختلفی درمان کرد. درمان اختلال به فرد کمک می‌کند که زندگی سالم‌تر و شادتری داشته باشد و در جامعه عملکرد مناسبی نشان دهد.

سوالات متداول

اختلال شخصیت نمایشی چه علائمی دارد؟

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند هیجانات شدیدی را نشان می‌دهند، همواره دچار نوسانات خلقی می‌شوند، خودمحورند، دائما به دنبال جلب‌توجه هستند و نمی‌توانند روابط سالم و رضایت‌بخشی با دیگران داشته باشند.

اختلال شخصیت نمایشی چه عللی دارد؟

محققان بر این باورند که هم علل ژنتیکی مثل سابقه خانوادگی اختلال شخصیت نمایشی و هم علل محیطی ازجمله رفتارهای آموخته‌شده در کودکی در این اختلال نقش دارند.

اختلال شخصیت نمایشی چگونه درمان می‌شود؟

اصلی‌ترین روش برای درمان اختلال شخصیت نمایشی، روان‌درمانی است اما علاوه بر آن دارودرمانی و درمان کل‌نگر نیز ممکن است مورداستفاده قرار بگیرند.

برخی از منابع:

https://my.clevelandclinic.org/

https://www.healthline.com/