عزت نفس چیست؟ و راههای افزایش آن چگونه است؟

عزت نفس، گوهر گمشده‌ای که بسیاری از ما در جستجوی آن هستیم. حسی عمیق از ارزشمندی و لیاقت که نه تنها زندگی شخصی، بلکه روابط و موفقیت‌هایمان را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد. در این بین اما خیلی از افراد نمی‌دانند که دقیقاً عزت نفس چیست و چگونه می‌توانیم آن را در خود پرورش داد؟ در این مطلب با ما همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم که عزت نفس یعنی چه و چه روش‌هایی برای تقویت و افزایش آن وجود دارد.

تعریف عزت نفس

در پاسخ به این سوال که عزت نفس چیست باید گفت که عزت نفس، احساس ارزشمندی و شایستگی است که فرد نسبت به خود دارد. این حس درونی بوده و بر نحوه تفکر، احساس و رفتار ما در قبال خود و دیگران تاثیر می‌گذارد. عزت نفس بالا به معنای داشتن احساس مثبت نسبت به خود، نقاط قوت و ضعفمان است. از سوی دیگر عزت نفس پایین  برعکس این حالت است و می‌تواند منجر به احساسات منفی مانند ناامیدی، شرم و اضطراب شود.

عزت نفس و اعتماد به نفس نقش بسیار مهمی در زندگی و حالات روحی و روانی شما ایفا می‌کند. به همین دلیل نیاز است تا تلاش کنید که عزت نفس بالایی داشته باشید تا بتوانید در شرایط مختلف زندگی خود، با احساس مثبت و قوی رفتار کنید.

اثرات کمبود عزت نفس در زندگی چیست؟

یکی از مشکلاتی که امروزه بسیاری از افراد با آن مواجه هستند، کمبود عزت نفس است. موضوع مهم این است که عزت نفس پایین می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی فرد در بسیاری از زمینه‌ها داشته باشد. اگر بخواهیم شما را با برخی اثرات عزت نفس پایین در زندگی افراد آشنا کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اضطراب و افسردگی: افراد با عزت نفس پایین بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب و افسردگی هستند. آن‌ها ممکن است احساس بی ارزشی، ناامیدی و عدم توانایی در مقابله با چالش‌ها داشته باشند.
• سوء مصرف مواد: افراد با عزت نفس پایین ممکن است بیشتر به سمت سوء مصرف مواد به عنوان راهی برای فرار از مشکلات خود کشیده شوند.
• خود آزاری: در برخی موارد، عزت نفس پایین می‌تواند منجر به خود آزاری شود، مانند بریدن خود یا سوزاندن خود.
• مشکلات در روابط: عزت نفس پایین ایجاد و حفظ روابط سالم را دشوار می‌کند. افراد ممکن است به دلیل ترس از طرد شدن یا قضاوت، در اعتماد به دیگران مشکل داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است حسادت، مالکیت یا کنترل گری داشته باشند.
• انزوای اجتماعی: افراد با عزت نفس پایین از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب کرده و خود را از دیگران منزوی می‌کنند. آن‌ها ممکن است از این که مورد قضاوت یا تمسخر قرار بگیرند بترسند.
• مشکلات در محل کار: عزت نفس پایین باعث بروز مشکلات مختلفی در محل کار مانند عملکرد ضعیف، غیبت و مشکل در برقراری ارتباط با همکاران و سرپرستان می‌شود.
• ترک تحصیل: دانش آموزان و دانشجویانی که عزت نفس پایینی دارند بیشتر در معرض ترک تحصیل هستند. آن‌ها ممکن است انگیزه یا باور به توانایی خود برای موفقیت را نداشته باشند.
• عدم مراقبت از خود: افراد با عزت نفس پایین ممکن است به طور مرتب ورزش نکنند، رژیم غذایی سالم نداشته باشند و به اندازه کافی نخوابند.

مهم است به خاطر داشته باشید که اینها فقط برخی از عوارض بالقوه عزت نفس پایین هستند. هر کس عزت نفس را به طور متفاوتی تجربه می‌کند و تأثیر آن بر زندگی هر فرد متفاوت خواهد بود.

عزت نفس پایین به عنوان مانعی برای توسعه مهارت‌ها

عزت نفس پایین می‌تواند به شکل‌های مختلف می‌تواند مانعی برای توسعه مهارت‌های شما باشد. افراد با عزت نفس پایین از امتحان کردن چیزهای جدید و به چالش کشیدن خود اجتناب کنند زیرا می‌ترسند که شکست بخورند یا قضاوت شوند. این می‌تواند مانع از یادگیری و رشد آن‌ها در مهارت‌های جدید شود.

این افراد بیشتر به اشتباهات و نقاط ضعف خود توجه می‌کنند تا نقاط قوت و دستاوردهایی که در زندگی کسب کرده اند. این می‌تواند تمرکز آن‌ها را از آنچه باید برای پیشرفت در مهارت‌های خود انجام دهند، منحرف کند.

ترس از شکست مشکل دیگری است که افراد با عزت نفس پایین با آن مواجه هستند. این ترس می‌تواند آن‌ها را از ریسک کردن و گام برداشتن در جهت اهداف خود باز دارد. همچنین شاهد رابطه عزت نفس و مسئولیت پذیری هستیم. این موضوع باعث شده تا افرادی که عزت نفس پایینی دارند نسبت به مهارت‌های خود مسئولیت پذیر نباشند و برای رشد خود تلاشی نکنند.

البته مهم است که به یاد داشته باشید که میزان عزت نفس چیزی ثابت نیست و می‌توان آن را با تلاش و پشتکار بهبود بخشید. اگر عزت نفس پایین شما را از توسعه مهارت‌هایتان باز می‌دارد، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای افزایش عزت نفس و رسیدن به اهدافتان انجام دهید.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که گاه فقدان عزت نفس می تواند مستقیماً به مرگ انسان منتهی شود. به عنوان نمونه می توان به سوء مصرف داروهای مخدر، رانندگی بدون احتیاط، ادامه زندگی مشترک با همسر بدرفتار، شرکت در منازعات میان گروه های تبهکار یا اقدام به خودکشی و حتی شکل گیری تله ی زندگی نقص/شرم اشاره کرد. اما برای اغلب ما نتایج عزت نفس اندک تا این اندازه مستقیم نیست.

چرا عزت نفس مهم است؟

داشتن عزت نفس تاثیرات بسیار زیادی در زندگی شما دارد. با افزایش عزت نفس، شما می‌توانید در برابر چالش‌ها و مشکلات مقاوم‌تر باشید و با استرس به طور موثرتری کنار بیایید. از سوی دیگر با بیشتر شدن عزت نفس، شما احساس ارزشمندی کرده و از زندگی تان بیشتر لذت می‌برید.

عزت نفس بالا به شما کمک می‌کند تا دیدگاه مثبتی نسبت به خود داشته باشید و نقاط قوت و توانایی‌هایتان را باور کنید. همچنین عزت نفس بالا به شما کمک می‌کند تا مرزهای سالمی را در روابط خود تعیین کنید و با دیگران به طور قاطعانه و احترام آمیز ارتباط برقرار کنید. از سوی دیگر وقتی به خودتان احترام می‌گذارید، افراد دیگر نیز به شما احترام می‌گذارند و به سمت شما جذب می‌شوند. همان طوری که مشاهده می‌کنید، تاثیر عزت نفس بر عشق و رابطه عاطفی بسیار زیاد است.

همچنین با داشتن ایمان به خودتان، برای رسیدن به اهدافتان بیشتر انگیزه دارید و تلاش می‌کنید. افراد با عزت نفس بالا به راحتی از شکست دلسرد نمی‌شوند، از اشتباهات خود درس می‌گیرند و دوباره تلاش می‌کنند. همچنین مطالعات نشان داده اند که عزت نفس بالا با موفقیت در زمینه‌های مختلف زندگی از جمله تحصیل، شغل و ورزش مرتبط است.

معنی عزت نفس سالم

پس از آن که به این سوال پاسخ دادیم که منظور از عزت نفس چیست، حال نیاز است تا شما را با عزت نفس سالم آشنا کنیم. عزت نفس سالم به معنای داشتن احساس ارزشمند بودن و احترام به خود است. این احساس مثبت صرف نظر از نقاط قوت و ضعف، دستاوردها یا نظرات دیگران است.

فردی که عزت نفس سالم دارد، خود را با تمام نقص‌ها و کمبودها دوست دارد و می‌پذیرد. او به توانایی‌های خود ایمان دارد و از موفقیت‌هایش لذت می‌برد. همچنین به نیازها و احساسات خود توجه می‌کند و از خود در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند.

افراد با عزت نفس سالم ویژگی‌هایی چون اعتماد به نفس، خودباوری، استقلال، مثبت اندیشی، مسئولیت پذیری، مقاومت در برابر سختی‌ها، قدرشناسی، همدلی و… دارند. داشتن عزت نفس سالم باعث بهبود روابط شما با دیگران، افزایش سلامت روان، کسب موفقیت بیشتر در زندگی، افزایش شادی و رضایت از زندگی و… می‌شود.

عزت نفس کاذب چیست؟

در کنار عزت نفس سالم، شاهد بعد منفی آن به نام عزت نفس کاذب هستیم. این مفهوم که به آن اعتماد به نفس کاذب نیز گفته می‌شود، نوعی باور اغراق آمیز و غیرواقعی به توانایی‌ها و ارزشمندی خود است. افراد دارای عزت نفس کاذب، در واقع تصویری از خود دارند که بسیار فراتر از واقعیت است. برخی از نشانه‌های عزت نفس کاذب به شرح زیر است:

خود بزرگ بینی: افراد دارای عزت نفس کاذب، اغلب خود را برتر از دیگران می‌دانند و ممکن است در مورد دستاوردها و توانایی‌های خود اغراق کنند.

نیاز به توجه: این افراد به طور مداوم به دنبال تأیید و تحسین دیگران هستند و برای جلب توجه، دست به رفتارهای مبالغه آمیز یا خطرناک بزنند.

ترس از شکست: از آن جایی که عزت نفس این افراد بر پایه تصویری غیرواقعی از خود بنا شده است، از هرگونه چالشی که این تصویر را تهدید کند، به شدت می‌ترسند.

ناتوانی در پذیرش انتقاد: افرادی که عزت نفس کاغذ دارند، نقد و انتقاد را به عنوان حمله شخصی تلقی می‌کنند و به جای آن که از آن برای پیشرفت استفاده کنند، آن را رد می‌کنند یا با خشم به آن پاسخ می‌دهند.

راه‌های افزایش عزت نفس

به دلیل اهمیت عزت نفس و بالا بودن آن، بسیاری از افراد این سوال مهم را مطرح می‌کنند که چگونه عزت نفس خود را بالا ببریم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که به واسطه آن که عزت نفس مفهوم ثابتی نیست، شما می‌توانیم با تلاش و تمرین و توجه به نکات آموزش عزت نفس، عزت نفس خود را بیشتر کنید. به منظور صحبت در مورد این که چگونه عزت نفس داشته باشیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افکار منفی خود را به چالش بکشید

اولین قدم برای افزایش عزت نفس، آگاهی از افکار منفی است که در مورد خود دارید. زمانی که این افکار را شناسایی کردید، می‌توانید آن‌ها را به چالش بکشید و ببینید که آیا واقعاً درست هستند یا خیر. به عنوان مثال، اگر به خود می‌گویید که من به اندازه کافی آدم خوبی نیستم، از خود بپرسید که چه شواهدی برای اثبات این ادعا وجود دارد؟ آیا واقعاً هیچ استعدادی ندارید؟ یا فقط در مقایسه با دیگران خودتان را دست کم می‌گیرید؟ به چالش کشیدن این افکار باعث می‌شود تا بتوانید بسیاری از دیدگاه‌های منفی را از ذهن خود حذف کنید.

روی نقاط قوت خود تمرکز کنید

همه ما نقاط قوت و ضعف خاص خود را داریم. به جای تمرکز بر ضعف‌هایتان، باید روی نقاط قوت خود تمرکز کنید. در واقع شما باید بر روی چیزهایی که در آن‌ها خوب هستید فکر کنید و به خودتان بخاطر دستاوردهایتان ارزش و اعتبار بدهید.

برای خودتان هدف تعیین کنید و به آن‌ها برسید

هدف گذاری و رسیدن به آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا احساس اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید. به همین دلیل پیشنهاد ما این است که اهدافی را برای خود تعیین کنید که چالش برانگیز اما قابل دستیابی باشند. زمانی که به هدفی می‌رسید، به خودتان بابت تلاش و پشتکار خود پاداش دهید.

از خودتان مراقبت کنید

مراقبت از خود به معنای مراقبت از جسم و روان شما است. انجام کارهایی مثل خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس از مهم‌ترین این کارها هستند. زمانی که از خودتان مراقبت می‌کنید، به خودتان پیام می‌دهید که ارزشمند و لایق احترام هستید.

با افراد مثبت معاشرت کنید

افرادی که با آن‌ها معاشرت می‌کنید می‌توانند تأثیر زیادی بر عزت نفس شما داشته باشند. سعی کنید با افرادی وقت بگذرانید که شما را تشویق و حمایت می‌کنند و به شما احساس خوبی نسبت به خودتان می‌دهند.

به خودتان محبت کنید

برای افزایش عزت نفس باید با خودتان مثل کسی که دوستش دارید رفتار کنید. به خودتان چیزهای مثبت بگویید، به خودتان احترام بگذارید و به خودتان اجازه ندهید که دیگران با شما بد رفتار کنند.

در صورت نیاز کمک بگیرید

اگر با عزت نفس پایین خود دست و پنجه نرم می‌کنید، از کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان نترسید. یک درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا ریشه مشکلات عزت نفس خود را شناسایی کنید و مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم را توسعه دهید.

ویژگی افراد دارای عزت نفس پایین و بالا

افراد دارای عزت نفس پایین و بالا ویژگی‌های مختلفی دارند. از مهم‌ترین ویژگی‌های افراد با عزت نفس پایین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• باورهای منفی درباره خود دارند
• خود را به طور مداوم با دیگران مقایسه می‌کنند
• از انتقاد به شدت می‌ترسند
• به خود سخت می‌گیرند
• در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان هستند

از سوی دیگر، افراد با عزت نفس بالا نیز با چنین ویژگی‌های رفتاری مواجه هستند:

• باورهای مثبتی درباره خود دارند
• خود را آنگونه که هستند می‌پذیرند
• از چالش‌ها نمی‌ترسند
• برای خودشان مهربان هستند
• از زندگی لذت می‌برند

عزت نفس و اعتماد به نفس چه تفاوتی با یک دیگر دارند؟

به صورت کلی اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که عزت نفس و اعتماد به نفس چه تفاوتی با یک دیگر دارند باید گفت که در نگاه کلی این دو مفهوم تفاوت خیلی زیادی با یکدیگر ندارند. با این حال اگر بخواهیم بر روی این مفاهیم خیلی ریز شده و به صورت جزئی آن را بررسی کنیم باید گفت که عزت نفس نگاه به خودمان به عنوان یک شخص و از سوی دیگر اعتماد به نفس نگاه به توانایی‌های فردی مان را شامل می‌شود. با این حال به صورت کلی خیلی از افراد به دلیل این که اعتماد به نفس زیر مجموعه‌ای از عزت نفس است، این دو را یک مفهوم در نظر می‌گیرند.

حرف آخر

در این مطلب نگاهی به مفهوم عزت نفس انداخته و به این سوال پاسخ دادیم که عزت نفس چیست و راه‌های تقویت آن شامل چه مواردی می‌شود. با توجه به موارد بیان شده در این مطلب همچنین به این سوال جواب دادیم که چطور عزت نفس داشته باشیم و از چه طریقی می‌توان بین عزت نفس سالم و کاذب تفاوت ایجاد کرد.

سوالات متداول

1. عزت نفس چیست؟

عزت نفس به احساس ارزشمندی و شایستگی شما به عنوان یک فرد اشاره دارد. احساس عزت نفس شامل باورها، افکار و احساسات شما در مورد خودتان می‌شود.

2. چه عواملی بر عزت نفس تأثیر می‌گذارند؟

تجربیات دوران کودکی، روابط شما، موفقیت‌ها و شکست‌ها در زندگی، سلامت روان و… از مهم‌ترین عوامل موثر بر عزت نفس است.

3. علائم عزت نفس پایین چیست؟

از مهم‌ترین علائم عزت نفس پایین می‌توان به احساس بی ارزشی یا بی کفایتی، انتقاد زیاد از خود، ترس از شکست، کناره گیری از موقعیت‌های اجتماعی، مشکل در برقراری روابط و… اشاره کرد.

4. چگونه می‌توانم عزت نفسم را بالا ببرم؟

کارهای زیادی برای افزایش عزت نفس وجود دارد با این حال به صورت کلی نیاز است تا برای افزایش عزت نفس روی نقاط قوت و دستاوردهای خود تمرکز کنید. همچنین تعیین اهداف واقع بینانه و تلاش برای رسیدن به آن‌ها، برقراری روابط سالم با دیگران و… از دیگر روش‌های افزایش اعتماد به نفس است.