تله ی نقص / شرم چیست؟ + آزمون تله نقص و شرم

مقدمه

مطالعات موردی نشان داده است که اکثر ما انسان ها دچار تله ی نقص/شرم در زندگی هستیم یعنی ممکن است از نظر ظاهری مشکلاتمان فرق کند اما مخرج مشترک بیشتر مشکلاتمان، تله ی زندگی نقص/شرم است، حالا این تله ی نقص/شرم چیست؟

در اتاق مشاوره در حال تعریف تجربه ای از خود بود که آزارش می داد و می گفت:

“در حال ارائه ی یک کنفرانس درسی بودم و اضطراب شدیدی داشتم، در واقع هر زمان که می خواهم در یک جمع صحبت کنم به شدت مضطرب می شوم. در حین صحبت بودم که استاد از من انتقاد کرد و همان لحظه حس کردم شکستم و از انتقادش شرمسار شدم. کنفرانس من به پایان رسید اما احساس شرمساری من تمام نشد و به شدت در حال سرزنش کردن خودم بودم.در تمام جمع هایی که از من انتقاد می شود، احساس شرمساری را تجربه می کنم. حتی زمانی که فردی از من تعریف کند، باورم نمی شود و خجالت می کشم.

مدام عشق و احترام آدم ها را پس می زنم. از این همه احساس شرم و انتقاد کردن و تنبیه کردن خودم، خسته شدم و به دنبال دلیل این موضوع و مهم تر از همه راهی برای رهایی از این درگیری ها هستم.”

این فرد به احتمال زیاد دچار تله ی نقص/شرم است و برای رهایی از این اضطراب، انتقاد از خود و درگیری هایی که دارد، لازم است نسبت به این تله شناخت پیدا کند تا بتواند آن را تغییر دهد و از این مشکلات، رهایی پیدا کند.

در این مقاله قصد داریم به بیان و توضیح تله ی زندگی نقص/شرم، بپردازیم.

یک تجربه از تله ی نقص/شرم

آلیس: سی سال داشت و احساس می کرد که اصلاً لیاقت عشق و محبت ندارد.

برای اولین بار در جلسه ی درمان، آلیس سخت مضطرب و هراسان به نظر می رسید. پر واضح بود که از حرف زدن درباره ی مشکلاتش احساس خوبی نداشت. سعی کردیم او را آرام کنیم و پس از مدتی علت مراجعه اش را جویا شدیم. او گفت که از افسردگی رنج می برد.

آلیس: خودم را خیلی دست کم می گیرم. همیشه این فکر عذابم می دهد که چرا باید دیگران طالب رابطه با من باشند. این پسره، متیو، چند ماهی است که سخت به دنبال من است. او مدام به من ابراز علاقه می کند، اما من فکر می کنم لایق چنین عشق و محبتی نیستم. مدام این فکر به ذهنم خطور می کند که مرا سر کار گذاشته است و دیر یا زود دست به سرم می کند. یک روز به او زنگ زدم و برایش غزل خداحافظی را خواندم و گوشی را قطع کردم.

از قبل پیش بینی ام این بود که دیگر نمی خواهد ریخت مرا ببیند، اما در کمال تعجب زنگ زد و اصرار کرد که رابطه را قطع نکنم.

درمانگر: به نظر می رسد برای شما خیلی سخت است که قبول کنید در ذهن و زندگی دوست تان، جایگاه بلند مرتبه ای دارید. درسته؟

آلیس: بله می ترسم که به کسی اجازه بدهم تا با من صمیمی شود. هر چه متیو بر خواسته اش پافشاری می کند، ترس من نیز بیشتر می شود.

در حین صحبت با آلیس به این نتیجه رسیدیم که آلیس نیز چندان بی میل به ادامه ی رابطه و ازدواج نیست.

“چند هفته قبل، متیو رسماً از من خواستگاری کرد. او پسر خوبی است. اگر با او ازدواج نکنم واقعاً احمقم.”

اما آلیس به دلایلی از ازدواج می ترسد. با ذهن منطقی اش نمی تواند این ترس را درک کند. به گفته ی خودش از دست دادن چنین موقعیتی با عقل جور در نمی آید، اما مثل اینکه بخشی از ذهن آلیس سخت خواهان به هم زدن رابطه است.

چه تجربه هایی منجر به شکل گیری تله ی نقص/شرم می شوند؟

بیشترین احساسی که با تله ی زندگی نقص/شرم همراه می شود، شرمساری است. شرمساری همان احساسی است که به محض برملاشدن عیب ها و ایرادها، بروز پیدا می کند.

بنابراین از آنجا که حس شرمساری سخت دردناک و تحمل ناپذیر است، دست به هر کاری می زنید تا احساس شرمساری نکنید. یکی از راهکارهایی که افراد برای شرم گریزی انجام می دهند همانا پنهان سازی عیب ها و نقص ها است.

احساس می کنید که منبع این نقص/شرم، درون شماست. این منبع چندان برای دیگران قابل مشاهده نیست و ماهیت درونی و خصوصی دارد. شما احساس می کنید لیاقت عشق و محبت کسی را ندارید.

احساس ارزشمندی نمی کنید و عزت نفس شما تخریب شده است. برعکس تله ی زندگی طرد اجتماعی که بیشتر مربوط به ویژگی های ظاهری است، عیب و ایرادهایی که در تله ی زندگی نقص/شرم ادراک می کنید مربوط به حالت های درونی است. شناسایی افرادی که دچار تله ی زندگی طرد اجتماعی شده اند، راحت و آسان است اما افرادی که درگیر تله ی زندگی نقص/شرم هستند به سادگی قابل تشخیص نیستند.

اگرچه تله ی زندگی نقص/شرم شیوع زیادی دارد اما شناسایی و تشخیص آن کار سختی است به این دلیل که از یک سو عیب ها و ایرادها درونی هستند و از سوی دیگر شما نیز تمام تلاش تان بر این است که این عیب ها و ایرادها برملا نشود.

تقریباً تله ی نقص/شرم در نیمی از انسان هایی که دچار مشکل روانشناختی می شوند، وجود دارد و یکی از تله های زندگی اصلی به شمار می رود. اگرچه مشکلات ظاهری مراجعان خیلی با یکدیگر فرق دارند اما در نیمی از مراجعان، مخرج مشترک مشکلاتشان تله ی زندگی نقص/شرم است.

هر کدام از اشخاص دچار به این تله، دست به دامن شیوه های متفاوتی می شوند. برخی عزت نفس و همچنین اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و به ظاهر ناامن هستند. برخی ظاهری طبیعی و موجه دارند و برخی چنان رفتار می کنند که انگار اصلاً دچار این تله ی زندگی نیستند و ظاهری بسیار عالی ، قوی و آسیب ناپذیر دارند.

اگر شما هم گرفتار تله ی نقص/شرم هستید….

اگر شما نیز گرفتار تله ی نقص/شرم شده اید، احتمالاً جایی مابین دو طیف افراط و تفریط جای گرفته اید. ممکن است در برخی موارد آسیب پذیر باشید و نه همه ی موقعیت ها. بسیاری از مراجعان مشتاقانه پیش ما می آیند که مشکلاتشان را حل و فصل کنند اما به محض اینکه موضوعات خاصی را برای حل و فصل انتخاب می کنیم، طفره می روند. این موضوعات برای آنها شرم برانگیز و مایه ی خجالت هستند.

اکثر کسانی که دچار تله ی نقص/شرم هستند، نقابی بر چهره دارند و از بروز حس آسیب پذیری خودداری می کنند زیرا به محض بروز آسیب پذیری ها دچار خودبیزاری و شرمساری می شوند. افرادی که دچار این تله شده اند، سعی می کنند خودشان را از حس شرمساری بی خبر نگه دارند.

این ناآگاهی از حس شرم درونی باعث می شود که این افراد به دام مشکلات ارتباطی و افسردگی بیفتند. معمولاً افسردگی و مشکلات ارتباطی باعث می شوند که این افراد برای درمان و حل مشکل، مراجعه کنند و کمک بگیرند.

چگونه و با چه شرایطی دچار تله ی نقص/شرم می شوم؟

1.  یکی از اعضای خانواده تان سخت انتقادگر و بددهن بوده است یا شدیداً شما را مواخذه می کرده است. رفتارها، گفتارها و ظاهر شما یک لحظه از ترکش انتقادها و تنبیه ها در امان نبوده اند.
2.  والدین، مدام شما را ناامید و سرخورده می کرده اند.
3.  از طرف پدر یا مادر و یا هر دوی آنها طرد و رها شده اید و والدین محبت شان را از شما دریغ کرده اند.
4.  یکی از اعضای خانواده از نظر جسمی، جنسی یا عاطفی با شما بدرفتاری کرده است.
5.  در خانواده، تمام اشتباهات به گردن شما انداخته شده است.
6.  والدین، دائم به شما می گفته اند که بی ارزش و نالایق هستید و به درد هیچ کاری نمی خورید.
7.  بارها نامنصفانه با برادران و خواهران خود مقایسه شده اید و والدین، آنها را به شما ترجیح داده اند.
8.  یکی از والدین، عطای زندگی زناشویی را به لقای آن بخشیده است و شما خودتان را مقصر می دانید و سرزنش می کنید.

ریشه های تحولی تله ی نقص/شرم

اگر در دوران کودکی احساس کنید که به شما احترام گذاشته نمی شود یا کسی شما را دوست ندارد، تله ی زندگی نقص/شرم در ذهن شما نقش می بندد. ممکن است بارها و بارها یکی از والدین یا هر دوی آنها، شما را طرد کنند یا به شما ایراد بگیرند.

احساس شرم/نقص، احساسی فراگیر و جهان شمول است. این احساس ممکن است به صورت های مختلفی بروز پیدا کند. مثلاً احساس می کنید لیاقت عشق کسی را ندارید یا آن قدر بی لیاقت هستید که حتی والدین تان نیز شما را دوست ندارند چه رسد به دیگران یا وجودتان هیچ ارزشی ندارد.

تقریباً مطمئن هستید که حق با والدین شماست و هیچ گاه به انتقادها و عیب جویی های آنها با دیده ی شک و تردید نگاه نکرده اید. شما از سوی والدین طرد می شوید، به شما محبت
نمی کنند یا شما را دست کم می گیرند و شما احساس می کنید خلایق هر چه لایق.

اصلاً اعتقاد دارید که وجود شما برازنده ی همین طردها و بی اعتنایی هاست.

در دوران کودکی، خودتان را به دلیل رفتارهای والدین سرزنش می کردید. تمام سرنوشت ناخوشایند و غم انگیز خود را به بی لیاقتی و کمبودهای خودتان ربط می دهید.

به همین دلیل شاید از رفتار دیگران عصبانی نیستید، بلکه از رفتارهای خودتان شرمسار و ناراحت می شوید.

نشانه ها و ویژگی های افراد دارای تله ی نقص/شرم چیست؟

1. اگر همسرتان به شما احترام بگذارد انگار خوشی به شما نیامده است و او را مورد انتقاد قرار می دهید. با این کار به عواطف عاشقانه زندگی تان مجال بروز نمی دهید. انگار با رفتارهای خود به همسرتان می فهمانید که لیاقت عشق و محبت را ندارید.

2. خویشتن واقعی تان را پنهان می کنید. به همین دلیل هیچ گاه احساس نمی کنید که همسرتان، شما را می شناسد و درک می کند.

3. نسبت به همسرتان احساس مالکیت دارید. از همین رو مدام حسادت شما فعال است.

4. مدام به شیوه ای نامنصفانه خودتان را با دیگران مقایسه می کنید. به همین دلیل، احساس حقارت و حسادت یک لحظه، شما را رها نمی کنند.

5. اگر چه همسرتان به شما اهمیت می دهد و احترام می گذارد، اما شما مدام از او تقاضای حمایت می کنید و از عشق او اطمینان خاطر می خواهید. می خواهید مطمئن شوید که دوستتان دارد، اما کار را به جایی می رسانید که حوصله ی همسرتان سر می رود.

6. خودتان را جلوی همسرتان تحقیر می کنید.

7. با همسرتان چنان رفتار می کنید که او به خودش اجازه می دهد از شما ایراد بگیرد، تحقیرتان کند و با شما بدرفتاری کند.

8. اگر کسی از شما انتقاد درستی کند، سخت به موضع دفاعی می روید و در برابر فرد انتقادگر، حالت خصمانه می گیرید.

9. از فرزندان خود، به شدت انتقاد می کنید.

10.  اگر موفقیتی نصیب شما شود، خودتان را لایق این موفقیت نمی دانید. اگر هم نتوانید موفقیتی کسب کنید شدیداً عصبانی می شوید.

11. در برابر مشکلات زندگی و مشکلات ارتباطی، سخت ناامید می شوید و به دام افسردگی می افتید.

12. وقتی در جمع صحبت می کنید به شدت مضطرب می شوید.

 تله ی نقص/ شرم و روابط

اگر رابطه ی سالمی دارید حواستان جمع باشد که شما برای تقویت تله ی نقص/شرم ممکن است دست به کارهایی بزنید که رابطه از هم گسسته شود یا از حالت تعادل خارج گردد.
یکی از کارهایی که ممکن است برای بر هم زدن رابطه انجام بدهید، همانا انتقادگری زیاد شماست.

انتقادگری شما ممکن است کار دستتان بدهد. اگر شما خودشیفته باشید ممکن است خواهان رابطه با همسری باشید که از نظر شما در شان شما نیست. در این صورت اصلاً نگران این نیستند که شخصیت اصلی شما پیش همسرتان لو برود و نگران قضاوت ها و ایرادهای او نیز نیستید.

ممکن است شما اعتقاد داشته باشید که هر کسی شما را دوست دارد، باید آدم پست و حقیری باشد، می گفت:

“به هیچ عنوان دوست ندارم عضو جمع یا گروهی باشم که مرا آدم حساب می کنند.”

این جمله به این معنی است که اگر کسی شما را دوست داشته باشد پس حتماً مرتکب اشتباهی شده است و تصمیم احمقانه ای گرفته است.

از کسانی که تله ی نقص/شرم را در شما برمی انگیزند بیشتر خوشتان می آید. بیشتر به سمت این افراد کشیده می شوید. کسانی که با شما رفتار محترمانه ای دارند چندان جذاب نیستند و از رفتارهای آنها خسته می شوید. انگار دریافت رفتار محترمانه به مزاج شما چندان خوش نمی آید. شما خواهان عشق و علاقه ی زیاد طرف مقابل هستید، اما اگر عشق و محبت را دریافت کنید خسته می شوید و اگر هم عشق و محبت دریافت نکنید، زبان به شکایت می گشایید.

نتیجه:

بنابر آنچه گفته شد تله ی نقص/شرم از آن الگوهایی است که بر اثر انتقادات و طردشدن ها و تنبیه های افراطی در دوران کودکی به وجود آمده است. یکی از اصلی ترین واکنش های افراد دارای این تله در زمان چالش و مشکل، احساس شرمساری است. احساس شرمساری همان احساسی است که به محض برملا شدن عیب و ایرادها، بروز می کند.

در صورت دارا بودن این تله، فرد به صورت دائم در حال اشکال گرفتن از خود است چون همیشه شما را مقصر دانسته اند و شما این الگو را یاد گرفته اید و در دام این تله افتاده اید.

در ابتدا برای تغییر تله ی نقص/شرم نیاز است نسبت به ریشه های تحولی، تجربه هایی که منجر به شکل گیری شدند و همچنین نشانه های آن، آگاهی پیدا کنید تا در نهایت به حل و تغییر تله ی نقص/شرم بپردازید.

مقاله تله نقص شرم به صورت صوتی