روانشناس سوئیسی به نام کارل یونگ، پیشتاز استفاده از کهن الگوها در روانکاوی محسوب می‌شود. بااین‌حال، مفهوم کهن الگو قبل از این روانشناس نیز وجود داشته است.
امروزه کهن الگوها توسط روانشناسان مکتب یونگی، اسطوره شناس‌ها و نویسنده‌ها به شدت مطالعه می‌شود و اگرچه کارل یونگ روانشناس پیشتاز در استفاده از کهن الگوها در روانکاوی محسوب می‌شود اما کهن الگو های زنانه عمده توسط این روانشناس مطرح نشده‌اند.
دیدگاه‌های مختلفی به کهن الگو های زنانه پرداخته‌اند که در این مقاله با معرفی آرکی تایپ های زنانه آشنا می‌شوید اما قبل از آن لازم است بدانید کهن الگو چیست.
کهن الگو چیست؟
قبل از پرداختن به کهن الگو های زنانه لازم است با مفهوم کهن الگو آشنا شوید. کهن الگوها اساس همه الگوهای رفتاری ناآگاهانه و غریزی را تشکیل می‌دهند. این نمادهای فراگیر قدرتمند در چیزی وجود دارد که روانشناس پیشگام، کارل گوستاویونگ، آن را «ناخودآگاه جمعی» می‌نامد.
ناخودآگاه جمعی که مخزنی از تجربیات انسانی است مانند سایه‌ای بر روان ما می‌نشیند و بی‌سروصدا بر اقدامات و واکنش‌های ما تاثیر می‌گذارد.
انسان‌ها به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده‌اند که می‌توانند به کهن الگو کاملا خارج از کنترل آگاهانه واکنش نشان دهند. مدیران بازاریابی و استودیوهای هالیوودی مدت‌هاست که از این مفهوم روانشناسی استفاده می‌کنند و از آن برای خلق داستان‌های الهام‌بخش، ستاره‌های بزرگ و برندهای سودآور بهره می‌برند.
شخصیت‌های معروف که فراتر از زندگی به نظر می‌رسند در اغلب موارد واکنش‌های کهن الگویی عمیق در درون ما را تحریک می‌کنند. برای مثال، می‌توان در این زمینه به مادر ترزا؛ مادر فداکار و مارتین لوتر کینگ؛ مسیحای مرد کهن الگویی اشاره کرد.
کهن الگو های زنانه شامل چه مواردی می‌شوند؟
کهن الگوهای متفاوتی هم برای مردان و هم برای زنان مطرح شده است. وجود کهن الگوها در روان زنان، به درجات مختلف، عامل اصلی تفاوت شخصیتی میان آن‌هاست.
کهن الگو های زنانه، نیروهای آرامی هستند که چرخه زندگی زنان را شکل می‌دهند و همه زنان لازم است برای زندگی کردن، میان این کهن الگوها ارتباط برقرار کنند.
همانطور که مطرح شد این کهن الگوها، کهن الگوهای زنانه یونگ نیستند. در ادامه با چند مورد از این کهن الگو های زنانه یا آرکتایپ های زنانه به همراه نماد های ارکتایپ های زنانه آشنا می‌شوید.
کهن‌الگوی عاشق
یکی از 7کهن الگو های زنانه، کهن الگوی عاشق است در اسطوره‌ها به این کهن الگو، کهن الگوی آفرودیت، ونوس، اوچون، اینانا، آستارت، هاتور و ونوس ویلندورف نیز گفته می‌شود.
کهن الگوی عاشق، نماینده اصلی‌ترین میل زن به ارتباط و خلق است و قدیمی‌ترین کهن الگوی زنانه محسوب می‌شود. «عاشق» به انرژی شهوانی زن و ظرفیت او برای آفرینش روحی و جسمی اشاره دارد.
وقتی این کهن الگو در روان یک زن فعال است، او احساس می‌کند که باید هم غرایز خلاقانه و هم غرایز زایشی خود را عملی کند. عرصه انرژی او اشباع است و او برای اطرافیان خود مانند یک آهن‌ربا عمل می‌کند. او حضور دارد و در اینجا و اکنون ریشه دارد.
کهن الگوی عاشق هیچ ارتباطی با جذابیت جنسی سنتی یا تصاویری که مردان آن‌ها را به دیوار اتاق خود می‌زنند ندارد. کهن الگوی عاشق نشان‌دهنده انرژی نیروی زندگی است.
از یک طرف، این انرژی‌ای خلاق است که موجب می‌شود ما ازدواج کنیم و ژن‌های خود را به فردی دیگر انتقال دهیم اما در معنایی وسیع‌تر، نشان‌دهنده نیرویی از زندگی است که موجب می‌شود شور و شوق خود را برای خلق کردن استفاده کنیم و این می‌تواند خلق کردن یک انسان یا خلق کردن یک اثر هنری باشد.
زنانی که با کهن الگوی عاشق همسو هستند، ارتباط نزدیکی با این انرژی خلاق، اروتیسم شکست‌ناپذیر، احساسات، اشتیاق و بالاتر از همه لذت خود دارند. کهن الگوی عاشق، الهام‌بخش ارتباطات عمیق، صمیمیت، احساسات و خلاقیت است.
زنان عاشق از این لحاظ که ازنظر عاطفی نیاز شدیدی به آزادی و ارتباط دارند، منحصر به فردند و زندگی عاشقانه آن‌ها نیز اغلب نشان‌دهنده این موضوع است. نقاط قوت این کهن الگو عبارت اند از:
- به طور طبیعی جذب‌کننده است.
- موجب برانگیختگی و اشتیاق در دیگران می‌شود.
- خلاق است.
- مستقل است.
- لذت محور است.
چالش‌های این کهن الگو عبارت اند از:
- خودبینی
- عدم تمرکز
- عزت‌نفس شکننده
کهن‌الگوی دوشیزه
یکی دیگر از کهن الگوهای زنانه یا آرکی تایپ های زنانه، کهن الگوی دوشیزه است. به این کهن الگو، کهن الگوی پرسفون، پروسرپینا، اینانا، ایزیس و الهه مار مینویایی نیز گفته می‌شود. وقتی کهن الگوی دوشیزه در روان یک زن غالب است او از جوانی جاودانه برخوردار است و می‌تواند جوش و خروش را اشاعه دهد.
از بعد منفی، این کهن الگو می‌تواند زن را مستعد مطیع و منفعل بودن کند. بسیاری از زنان جوان، قبل از ازدواج، مادر شدن و داشتن شغل و قبل از اینکه هویت مشخصی از خودشان داشته باشند، از مرحله دوشیزگی عبور می‌کنند.
سفر الهه یونانی پرسفونه به عالم اموات به ما می‌آموزد که چگونه کهن الگوی دوشیزه خودش را آشکار می‌کند. پرسفونه، دوشیزه معصوم، توسط هادس، خدای عالم، ربوده شد و از مادر محافظ خود، دیمیتر، جدا شد. او درنهایت، تبدیل به ملکه عالم اموات می‌شود و زمان خود را به زمین و زیر زمین تقسیم می‌کند.
در حقیقت، یک زن «دوشیزه» ممکن است به کهن الگوهای زنانه پرسفون، دختر پناهنده، فراری یا ملکه شباهت داشته باشد. به‌عنوان دختر، «دوشیزه» گیرنده است، ازلحاظ جنسی بیدار نیست، آسیب‌پذیر است و به‌طورکلی، منتظر است تا زندگی برای او اتفاق بیفتد.
به‌عنوان فراری، کهن الگوی دوشیزه نمایانگر یک زن خلاق، غیرمسئول و سرکش است که خود را در موقعیت‌های خطرناک قرار دهد و با مردان بدرفتار و بدطینت رابطه داشته باشد.
زنان دوشیزه زمانی به‌طور کامل شکوفا می‌شوند که از دست دادن عاطفی یا جسمی قابل‌توجهی را از سر بگذرانند. به همین ترتیب، کهن الگوی آن‌ها نشان‌دهنده هبوط است. الهه سومری، اینانا، در اعماق ترسناک عالم اموات، جایی که قدرت و غرور او سلب می‌شود و مکررا تحقیر می‌شود قرار می‌گیرد تا اینکه نجات پیدا می‌کند و شوهرش جایگزین او می‌شود.
یک دوشیزه ممکن است قدرت و بذر بلوغ خود را در شرایطی از ناتوانی شدید پیدا کند. دوشیزگان بالغ، خلاق، دلسوز، غیرمادی و قادر به نمایش قدرت درونی عمیق هستند. بزرگترین نقاط قوت این کهن الگو عبارت‌اند از:
- همدلی
- خلاقیت
- پذیرندگی
چالش‌های این کهن الگو عبارت‌اند از:
- وابستگی عاطفی
- سستی
- نداشتن خودمختاری
- احتمال کشیده شدن به روابط خطرناک
کهن‌الگوی مادر
به این کهن الگو از میان هفت کهن الگوهای زنانه، کهن الگوی دیمیتر، سرس، یمانجا، آناهیتا، گایا، آکوابا و آیسیس نیز گفته می‌شود. وقتی کهن الگوی مادر در روان زن غالب است او مراقبت‌کننده‌ای طبیعی است.
کهن الگوی مادر نشان‌دهنده غریزه مادری زن، میل به ایجاد زندگی و تامین معاش جسمی و روحی است. برعکس کهن الگوی عاشق که برای زن الهام‌بخش زادن است، کهن الگوی مادر با ایده واقعی مادر بودن هدایت می‌شود. حتی وقتی‌که زنی با کهن الگوی مادر، فرزندی ندارد یا سن او از باروری گذشته است، مسئولیت‌پذیر و محافظت‌کننده است و از مراقبت از دیگران رضایت زیادی به دست می‌آورد.
زنانی که کهن الگوی مادر در آن‌ها غلبه دارد، در معرض این خطر هستند که نیازهای دیگران را به نیازهای خود ترجیح دهند. برای آن‌ها، اغلب، حفظ مرزهای شخصی دشوار است زیرا به دلیل ویژگی‌هایی که دارند ازنظر احساسی به طرز خارق‌العاده‌ای در دسترس هستند اما اغلب احساس می‌کنند که انرژی بسیار زیادی برای دیگران صرف کرده‌اند.
ازآنجایی‌که پشتکار مادری اغلب بعدی مهم از این کهن الگو محسوب می‌شود زنی که این کهن الگو در او غالب است ممکن است عمیقا سرسخت باشد. بهترین نقاط قوت این کهن الگو عبارت‌اند از:
- پرورش‌دهنده
- پیگیر
- دلسوز
- استوار
نقاط ضعف این کهن‌الگو از کهن الگو های زنانه عبارت است از:
- غفلت از خود
- لجبازی
- مشکل در رها کردن نقش مراقبت‌کننده
- نداشتن حدومرز
کهن‌الگوی ملکه
یکی دیگر از کهن الگو های زنانه، کهن الگوی ملکه است. به این کهن الگو، کهن الگوی هرا، جونو، ایزیس، فریگ، پارواتی و اشره نیز گفته می‌شود.
در اساطیر، ملکه‌ای مانند هرا، همسر زئوس و ایزیس، همسر و نجات‌دهنده اوزیریس، از قداست ازدواج محافظت می‌کند. کهن‌الگوی ملکه، نماد وفاداری، حاکمیت زن و فداکاری زناشویی است.
زنی که کهن الگوی ملکه در او غالب است، زنی باشکوه و دارای اعتمادبه‌نفس طبیعی است که انگیزه زیادی برای ازدواج و تعهدهای معنادار دارد. کهن الگوی ملکه ممکن است باعث شود که یک زن بدون داشتن همسر احساس ناقص بودن کند. او تقریبا به اندازه همتایان زن خود از روزهای مجردی لذت نمی‌برد.
زنان ملکه به‌عنوان یک رهبر می‌توانند مسئولیت خانه، هیئت‌مدیره، دفتر و مدیریت کسب و کار را به عهده بگیرند. زنان ملکه اغلب جذب مردان قدرتمند و قاطع می‌شوند و این توانایی را دارند که نسبت به همسر و اهداف شخصی او وفادار باشند. مانند هرای اساطیر که به دلیل خیانت‌های مکرر زئوس تحقیر شد، زنان ملکه مستعد احساس حسادت و خشم نسبت به زنان دیگر هستند.
این مسئله به‌ویژه در زنانی وجود دارد که موقعیت اجتماعی یا موقعیت آن‌ها به‌عنوان همسر در خطر است. این زنان، اغلب به خاطر حفظ ازدواج از خطاهای همسر خود چشم‌پوشی می‌کنند. مهم‌ترین نقاط ضعف این کهن الگو عبارت‌اند از:
- وفاداری
- رهبری
مهم‌ترین چالش‌های این کهن الگو از کهن الگو های زنانه نیز عبارت است از:
- حسادت
- کینه‌توزی
کهن‌الگوی شکارچی
به این کهن الگو، کهن الگوی آرتمیس، دیانا، بانکا موندی، مدینه، ایشتار، پینگا، نوجالیک و اویا نیز گفته می‌شود. کهن الگوی شکارچی، تجسم شخصیتی از روح مستقل زن است.
این کهن الگو، نشان‌دهنده استقلال و توانایی یک زن برای دنبال کردن یک زندگی به انتخاب خودش است. وقتی این کهن الگو غالب باشد، دغدغه اصلی زن، داشتن استقلال و دستیابی به اهداف شخصی خود است. این کهن الگو به زنان این توانایی را می‌بخشد که بر اهداف خود تمرکز کنند و در این مسیر، به رقابت با دیگران یا نیازهای دیگران توجه نکنند.
زنان شکارچی اغلب تجسم بخش ویژگی‌های آرمان‌گرایانه در جنبش زنان هستند که این ویژگی‌ها شامل شایستگی، استقلال از مردان و عقاید مردانه و تعهد به اهدافی که به آن‌ها علاقه‌مندند می‌شود.
زنان شکارچی، اغلب از زنان دیگر به‌خصوص زنان قربانی محافظت می‌کنند. بزرگترین نقاط ضعف این کهن الگو عبارت‌اند از:
- اعتمادبه‌نفس
- شجاعت
- هدف‌گرایی
- همدردی با زنان دیگر
در ارتباط با چالش‌های این کهن‌الگو، زنان شکارچی:
- ممکن است زن گوشه‌گیر باشند؛
- ازنظر عاطفی در دسترس نباشند؛
- بالقوه بی‌رحم باشند.
کهن‌الگوی فرزانه
به این کهن الگو، کهن الگوی آتنا، نیث، آنات، آسارته، آناهیت، بلانا، دورگا، فریجا، اینانا، ایشتار، سخمت، پله، اویا، نایک، مینروا و لیلیت نیز گفته می‌شود.
کهن الگوی فرزانه، نشان‌دهنده دنبال کردن دانش دنیوی، راهبرد و عینیت توسط زن است. زنان فرزانه با تجهیز کردن خود به اطلاعات و تشکیل اتحادهای معنادار، با جهان روبرو می‌شوند.
کهن الگوی غالب بسیاری از وکلا، دانشگاهیان و سیاستمداران زن، کهن الگوی فرزانه است که این کهن الگو به آن‌ها در نظم و انضباط، دنبال کردن دانش، جستجوی قدرت و اخبار هدف‌گرا کمک می‌کند. هیلاری کلینتون یکی از افرادی است که تجسم‌بخش کهن الگوی فرزانه است.
زنی که کهن الگوی غالب او، کهن الگوی فرزانه است می‌تواند به یک استراتژیست برجسته تبدیل شود. استعداد او دیدن موقعیت‌ها از یک فاصله عینی است.
از سوی دیگر، وقتی این زن در مورد هنر عشق ورزیدن اطلاعات کسب می‌کند می‌تواند به یک عاشق ماهر تبدیل شود.
زنانی که کهن الگوی غالب آن‌ها، کهن الگوی فرزانه است، اغلب عمل‌گرا، شایسته و رقابت‌طلب هستند. در اساطیر یونانی رومی، آتنا به‌عنوان محافظ ارزش‌های مردسالارانه در نظر گرفته می‌شود. ازآنجایی‌که آتنا دختر مورد علاقه پدرش، زئوس بود، گاهی اوقات از او به‌عنوان «دختر پدر» یاد می‌شود.
در جوامع مردسالار، زنان فرزانه اغلب به‌طور طبیعی با مردان هم ذات پنداری می‌کنند و محصول نفوذ قوی پدرانه یا تاثیر مادری فرزانه هستند. آن‌ها جذب مردان قدرتمند می‌شوند و شاید برای زندگی مشارکتی بسیار مناسب باشند.
این زنان، گاهی اوقات در داشتن روابط معنادار با زنان دیگر با مشکل مواجه هستند و در موقعیت‌های دشوار، گاهی اوقات ممکن است از سردی عاطفی خود برای مرعوب کردن زنان اطراف خود استفاده کنند.
بزرگترین نقاط قوت این کهن الگو عبارت است از:
- عینیت عاطفی
- دنیاطلبی
- هوش
- استراتژیست بودن طبیعی
بزرگترین چالش‌های کهن‌الگوی فرزانه عبارت است از:
- سردی
- قابل‌دسترس نبودن ازنظر عاطفی
- دوری از احساسات و انرژی خلاقانه
کهن‌الگوی عارف
یکی دیگر از کهن الگو های زنانه، کهن الگوی عارف است. به این کهن الگو، کهن الگوی هستیا، وستا، آینو کاموی، براهینیا، چانتیکو و گابیجا نیز گفته می‌شود.
زنی که کهن الگوی غالب او، کهن الگوی عارف است زنی عمیقا درون‌گراست که بر دنیای روحی و درونی خود متمرکز است و بزرگترین دغدغه او، حفظ آرامش درونی است.
درحالی‌که زن خردمند و زن شکارچی، از انرژی خود برای رسیدن به اهداف بیرونی استفاده می‌کنند، زن عارف این انرژی را در راه رسیدن به اهداف درونی صرف می‌کند.
او برای تنهایی ارزش زیادی قائل است و با خودش یک خانه تمثیلی را حمل می‌کند. این بدین معنی است که او در زیر پوست خودش به‌شدت احساس خانه بودن را تجربه می‌کند.
فارغ از موقعیت، زنان عارف می‌توانند از موقعیت‌ها و پیامدهای عاطفی، خود را جدا کنند و به دلیل، درون گرایی‌ای که دارند ممکن است سرد به نظر برسند.
زن عارف در آرامش است و مراقبه می‌کند. او مسیری معنوی را خلق می‌کند یا به دنبال آن می‌رود. برای زنان عارف، درون‌گرایی برای یافتن معنا اهمیت زیادی دارد و اگرچه این ویژگی در جوامع غربی کم‌اهمیت تلقی می‌شود اما پرورش کهن الگوی عارف باعث می‌شود به تعادل عاطفی دست پیدا کنید.
بزرگترین نقاط قوت این کهن الگو عبارت است از:
- اعتمادبه‌نفس
- تمرکز عمیق
- خلاقیت
- اولویت بخشیدن به آرامش درونی
- کیفیت روحی مجذوب‌کننده
بزرگترین چالش‌های این کهن الگو عبارت‌اند از:
- درون‌گرایی عمیق
- انزوای اجتماعی
- سردی عاطفی
کهن الگو های زنانه چگونه با یکدیگر کار می‌کنند؟
در ارتباط با کهن الگوهای زنانه خودشناسی لازم است بدانید در هر زمانی، یک یا بیشتر از یک کهن الگو ممکن است در روان زن وجود داشته باشد. وقتی وارد مراحل خاصی از زندگی می‌شوید، برای مثال، به دانشگاه می‌روید، ازدواج میکنید یا مادر می‌شوید کهن الگوهای مختلفی در روان شما فعال می‌شوند.
جلسه‌ای را تصور کنید که در آن نفس شما مدیر است و کهن الگوهای مختلفی که به شما انگیزه می‌دهند پشت میز نشسته‌اند.
شاید کهن الگوی غالب شما، مادر باشد و بیشترین تاثیر را در جلسه داشته باشد. پس از آن ممکن است کهن الگوی ملکه رابطه طلب بر شما تاثیر بگذارد و گاهی اوقات نیز ممکن است کهن الگوی عاشق، در روان شما مداخله کند.
وقتی احساس میکنید به سمت چیزهای مختلف کشیده می‌شوید، این امر معمولا به این دلیل است که کهن الگوهای مختلف موجود در روان شما، چیزهای متفاوتی می‌خواهند.
برای مثال، ممکن است بین انتخاب رشته حقوق (کهن الگوی فرزانه) و کارآفرینی خلاق (کهن الگوی عاشق) مردد باشید یا ممکن است بین خانه ماندن (کهن الگوی مادر) و ادامه مدیریت شرکت (کهن الگوی فرزانه) مردد باشید.
کهن الگو های زنانه درون ما می‌توانند برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر همکاری کنند.
برای مثال، کهن‌الگوی فرزانه می‌تواند به کهن الگوی عاشق کمک کند که پروژه‌های خلاقانه خود را تکمیل کند و کهن الگوی عاشق می‌تواند به کهن الگوی ملکه کمک کند که همسر موردنظر خود را به دست بیاورد اما گاهی اوقات کهن الگوها ممکن است در برابر هم قرار بگیرند. در چنین شرایطی، شناسایی کهن الگوهای غالب در روان شما اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
درصورتی‌که درک درستی از کهن الگو های زنانه خود داشته باشید، می‌توانید نقاط قوت خود را بهبود ببخشید، نقاط ضعف خود را رفع کنید و تضادهای درونی خود را حل کنید. درنتیجه این امر می‌توانید مسیری را طی کنید که برای آن ساخته شده‌اید. کهن الگوها دریچه‌ای به‌سوی خودشناسی، خودآگاهی و قدرت شخصی هستند.
درنهایت، در این مقاله با 7 کهن الگو از کهن الگو های زنانه آشنا شدید که از میان آن‌ها می‌توان به کهن الگوی دوشیزه، کهن الگوی مادر، کهن الگوی عارف و کهن الگوی عاشق اشاره کرد.
کهن‌الگوها می‌توانند به‌صورت ناخودآگاه بر واکنش‌ها و اعمال شما تاثیر بگذارند. بنابراین، شناخت کهن الگوی غالب در شخصیت خود به شما کمک می‌کند انتخاب‌ها و تصمیمات بهتری در زندگی داشته باشید و کمتر دچار تعارض درونی شوید.
سوالات متداول
کهن‌الگوهای زنانه شامل چه کهن‌الگوهایی هستند؟
در حال حاضر، 7 مورد از کهن الگوهای زنانه شناخته شده هستند که عبارت‌اند از: کهن الگوی عاشق، کهن الگوی دوشیزه، کهن الگوی مادر، کهن الگوی شکارچی، کهن الگوی عارف، کهن الگوی ملکه و کهن الگوی فرزانه.
کهن‌الگوی عاشق چه ویژگی‌هایی دارد؟
این کهن الگو که به آن کهن الگوی آفرودیت نیز گفته می‌شود قدیمی‌ترین کهن الگوی زنانه محسوب می‌شود و به انرژی شهوانی زن و توانایی او برای آفرینش و خلق روحی و جسمی اشاره دارد.
شناخت کهن‌الگوهای زنانه چه کمکی به من می‌کند؟
شناخت این کهن الگوها به شما کمک می‌کند که کهن‌الگوی غالب در شخصیت خود را شناسایی کنید و به‌این‌ترتیب بتوانید به‌گونه‌ای اصیل زندگی کنید. درنتیجه این امر به خودآگاهی و توانمندی فردی دست پیدا میکنید.
برخی از منابع:
پادکست مقاله کهن الگو های زنانه
کمی صبر کنید تا پلیر بارگزاری شود و به نمایش در بیآید :
سایت خودشناس، برید تست کهن الگوهای زنانه را انتخاب کنید. تست بزنید. که بر اساس نتایج تست میتونید متوجه بشید کهن الگوی غالب شما چیست.
یا از روانشناسی که روی کهن الگوها کار میکنه تست مخصوص این کهن الگو را بخواهید که مفصل‌تر و دقیق تر متوجه کهن الگوهای غالب وجود خودتون خواهید شد.
سپاس از آگاهی های نابتون 💜
مانا باشید🌱💫
سلام. وقت بخیر. در طول زندگی امکان تغییر کهن الگوها وجود داره؟
چقدر این کهن الگوها میتونه تو زندگی بهمون کمک کنه و برامون مفید و کاربردی باشه
ممنون که وقت میذارید و این مطالب رو برای ما گردآوری میکنید🙏
چگونه بفهمم کهن الگوی من چیه ؟
در تمامی مقالات کهن الگو ها مخصوصا مقالاتی که هر کهن الگو جداگانه بررسی شده ، خصوصیات بیان شده بطور کامل