طرحواره منفی گرایی چیست؟

طرحواره منفی ‌گرایی یک غول در تاریکی ذهن است که به شکل نامرئی فرد را احاطه کرده و مدام زمزمه‌های ناامیدکننده در گوشش نجوا می‌کند. این الگوی فکری مخرب، مشکلات بسیار زیادی را برای فرد در طول زندگی به وجود می‌آورد.

اما با آگاهی و پذیرش، شناسایی الگوهای فکری منفی، به چالش کشیدن آنها و جایگزینی افکار منفی با مثبت و در نهایت استفاده از درمان طرحواره‌ای، می‌توان از شر سایه‌های منفی ‌گرایی خلاص شد.

بهترین راهکار برای مقابله با اختلال شخصیت منفی ‌گرایی، به کار بردن درمان طرحواره منفی‌ گرایی توسط افراد متخصص و با تجربه است.

تعریف طرحواره منفی ‌گرایی

همه ما در گذر از زندگی با چالش‌ها و ناملایماتی روبرو می‌شویم که گاه دیدگاهمان را منفی می‌کند و نسبت به آینده بدبین می‌شویم. اما زمانی که این منفی‌ گرایی فراتر از یک احساس گذرا بوده و به یک الگوی فکری غالب تبدیل می‌شود، نشانه‌ای از وجود طرحواره منفی ‌گرایی یا بدبینی می‌باشد.

اگر برای شما هم سوال است که طرحواره منفی‌ گرایی چیست؟ باید بگوییم افرادی که درگیر طرحواره منفی‌ گرایی هستند، تمایل دارند به ‌طور مداوم بر جنبه‌های منفی زندگی تمرکز کنند و جنبه‌های مثبت را نادیده بگیرند. آن‌ها انتظار نتایج منفی، فاجعه‌بار و یا اتفاقات بد را در هر موقعیتی دارند، حتی اگر شواهد خلاف آن را نشان دهد.

افرادی که در طرحواره منفی ‌گرایی یا بدبینی قرار گرفته‌اند ناخودآگاه به دنبال اطلاعاتی هستند که دیدگاه منفی را تأیید کرده و از شواهد مثبت چشم‌پوشی می‌کنند. این منفی ‌نگری تا جایی پیش می‌رود که باور ذهنی پیدا می‌کنند که همیشه اتفاقات بد برایشان می‌افتد و در نهایت به جهان‌بینی بدبینانه‌ای می‌رسند.

خوشبختانه با کمک طرحواره ‌درمانی می‌توان بر این الگوی فکری غلبه کرده و به فرد در رهایی از تله منفی‌ گرایی کمک کرد. فقط باید از افراد متخصص و حرفه‌ای که به طور دقیق می‌دانند طرحواره چیست؟ و با روش‌های درمان انواع آن آشنایی دارند کمک گرفت.

علت افکار منفی چیست؟

قطعاً در طول زندگی با لحظات ناخوشایندی روبرو می‌شویم که سایه افکار منفی را بر ذهنمان می‌اندازد. بی‌حوصلگی، غرغر کردن و ناتوانی در لذت بردن از زندگی همگی پیامدهای این افکار مخرب می‌باشند. آیا می‌دانید علت افکار منفی چیست؟ و چگونه می‌توان از شر آن خلاص شد؟

بیشتر بخوانید: طرحواره درمانی چیست؟

روانشناسان حرفه‌ای و متخصص در زمینه طرحواره‌ها با بررسی عمیق‌تر علل افکار منفی می‌توانند راهکارهای کاربردی هم ارائه دهند. در ادامه به بررسی برخی از علل ایجاد افکار منفی می‌پردازیم:

ترس از آینده

ترس از ناشناخته‌ها یکی از غرایز ذاتی بشر است و آینده هم برای همه ما نامشخص می‌باشد. اما ترس از آینده، بیهوده و غیر منطقی است، چرا که ما را از لذت لحظات حال محروم کرده و تمرکزمان را بر آنچه هنوز رخ نداده معطوف می‌کند. پس به جای غرق شدن در این افکار، باید با برنامه‌ریزی دلهره را به آرامش تبدیل کرد.

اضطراب زمان حال

اضطراب زمان حال برای مسائل بی‌مورد مانند خاموش کردن گاز، قفل کردن در و صدها دغدغه ریز و درشت دیگر هم می‌تواند تمرکز شما را از بین برده و ترس را به وجود بیاورد. برای رهایی از اضطراب زمان حال، اولویت‌بندی کارها و مرتب کردن آن بر اساس اهمیت بهترین راه حل است.

شرم و پشیمانی از گذشته

هیچکس زندگی بی‌نقصی ندارد. اشتباهات، نقاط تاریک و تجربیات ناخوشایند بخشی از کارنامه زندگی هر انسانی است. اما مرور مداوم این خاطرات تلخ، شرم و پشیمانی را به ارمغان می‌آورد. برای رفع این مشکل باید یاد بگیریم از اشتباهات درس گرفته و به دنبال جبران آن باشیم. همچنین با تجزیه و تحلیل گذشته با هدف یافتن نقاط ضعف و بهبود آن، گامی در جهت پیشرفت برداریم.

علل بروز طرحواره منفی ‌گرایی چیست؟

طرحواره منفی ‌گرایی یا بدبینی، الگوی فکری مخربی است که فرد را در تاریکی افکار منفی، بدبینی و ناامیدی غرق می‌کند. این افراد دنیا را مکانی ناامن و غیر قابل اعتماد می‌بینند و انتظار دارند که اتفاقات بد برایشان رخ دهد. علل بروز طرحواره منفی ‌گرایی چیست؟ چه عواملی در شکل‌گیری این الگوی فکری مخرب نقش دارد؟

برای پیدا کردن علل بروز طرحواره منفی‌ گرایی، باید ابتدا به دوران کودکی و تجربیات اولیه فرد بازگردیم. چرا که اغلب ریشه‌های طرحواره‌های آسیب‌زننده به دلیل محیط پرورش نامناسب به وجود آمده‌اند.

برخی از مهم‌ترین علت‌های بروز طرحواره منفی‌ گرایی عبارتند از:

فوت پدر و مادر

از دست دادن یکی از والدین یا هر دوی آنها، ضربه عاطفی عمیقی به کودک وارد می‌کند و احساس ناامنی و بی‌حمایتی در او ایجاد می‌شود. این احساس، زمینه پرورش بدبینی و منفی‌نگری در فرد می‌گردد.

عدم دریافت توجه و محبت کافی

کودک برای رشد و تکامل عاطفی خود به عشق، توجه و محبت والدین نیاز دارد. اگر این نیازها به طور کافی برآورده نشود، کودک احساس ارزشمندی و امنیت را از دست داده و در معرض خطر ابتلا به تله منفی ‌گرایی قرار می‌گیرد.

یادآوری دائمی والدین از خطرناک بودن جامعه

والدین اولین الگوی رفتاری و فکری فرزندان هستند؛ اگر دائماً به کودک گوشزد کنند که دنیا مکانی خطرناک است و باید همیشه مراقب باشد، این ترس در او نهادینه شده و در بزرگسالی نیز دنیا را محیطی ناامن و پر از خطر می‌بیند. این نوع تربیت، زمینه شکل‌گیری طرحواره منفی‌ گرایی و بدبینی را فراهم می‌کند.

ویژگی‌های ذاتی فرد

افرادی که از نظر عاطفی حساس‌تر هستند یا تمایل به تفکر منفی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این طرحواره قرار می‌گیرند.

ژنتیک

تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است زمینه ژنتیکی نیز در شکل‌گیری طرحواره‌ها نقش داشته باشد.

تجربیات منفی در دوران بزرگسالی

گاهی اوقات تجارب منفی در دوران بزرگسالی مانند شکست‌های عاطفی، شغلی یا مالی می‌تواند این طرحواره‌ها را در فرد فعال کند. پس همیشه علت طرحواره‌های منفی‌ گرایی، ریشه در دوران کودکی ندارد.

اما خبر خوب این است که طرحواره منفی ‌گرایی قابل درمان بوده و در صورت انتخاب یک روانشناس متخصص و حاذق، با پیدا کردن علل این مشکل و ارائه راهکارهایی برای غلبه بر آن، می‌توان برای همیشه از این مشکل رها شد.

ویژگی‌های افراد با طرحواره منفی ‌گرایی

طرحواره منفی ‌گرایی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم طرحواره منفی‌ گرایی در واقع همان عینک دودی با شیشه‌های تیره است که افراد آن را در تمام موقعیت‌ها بر چشم زده و به همین جهت دنیا را مکانی ناامید کننده و تاریک می‌بینند.

اما قبل از اینکه به ویژگی‌های افراد با طرحواره منفی‌ گرایی به شکل دقیق‌تر بپردازیم، لازم است که بدانید منفی ‌گرایی چیست؟ منفی ‌گرایی، الگوی فکری ناسالمی است که در آن فرد به طور مداوم بر جنبه‌های منفی زندگی تمرکز کرده و همیشه انتظار نتایج بد دارد. این افراد به ندرت طعم خوشبختی و امید را می‌چشند، زیرا دنیا را یک مکان ناامن می‌دانند. پس آشنایی با ویژگی‌های این افراد، کمک می‌کند تا در مواجهه با این افراد بتوان به آنها کمک کرد.

در ادامه به بررسی عمیق‌تر ویژگی‌های بارز افراد گرفتار طرحواره منفی ‌گرایی می‌پردازیم:

ترس همیشگی

ترس، رفیق همیشگی افراد با طرحواره منفی ‌گرایی است. آنها در هر موقعیتی منتظر اتفاق ناگوار و ناخوشایند هستند. ترس از مسخره شدن در جمع، تصادف، گرفتن نمره بد، از دست دادن عزیزان، فقط نمونه‌هایی از کابوس‌های ذهنی این افراد است. این مسئله موجب شده تا قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب نیز از آنها سلب شود.

بلاتکلیفی

تصمیم‌گیری برای افراد با طرحواره منفی ‌گرایی، به مثابه قدم زدن در تاریکی مطلق است. آنها به دلیل ترس از آینده و عدم اطمینان از پیامدهای انتخاب‌های خود، در بلاتکلیفی دائمی به سر می‌برند. این تردید و دو دلی، نه تنها آنها را از رسیدن به اهدافشان باز می‌دارد، بلکه باعث اتلاف وقت و فرصت‌های ارزشمند زندگیشان نیز می‌شود.

اعتماد به نفس اندک

باور به توانایی‌های شخصی، باعث شکوفا شدن اعتماد به نفس می‌شود. اما در تاریکی طرحواره منفی ‌گرایی، اعتماد به نفس بسیار پایین است. افراد گرفتار در این تله ذهنی، به دلیل تفکر منفی و نگاه بدبینانه به خود و توانایی‌هایشان، اعتماد به نفس پایینی داشته و خود را ناتوان و نالایق می‌دانند. در نتیجه از به چالش کشیدن خود و امتحان کردن چیزهای جدید اجتناب می‌کنند.

خوشحالی کم

در دنیای افراد با طرحواره منفی‌ گرایی، خوشحالی وجود نداشته و صدای زندگی آنها همیشه سکوت و غم است. ترس از اتفاقات بد و ناامیدی از آینده، مانع از لذت بردن آنها از لحظات شاد زندگی می‌شود. آنها در حسرت گذشته و نگرانی آینده، حال را از دست می‌دهند و هرگز طعم خوشبختی را نمی‌چشند.

چک کردن وسواس‌گونه

نیاز به اطمینان، امری طبیعی و ضروری است. اما افراد با تله منفی ‌گرایی، این نیاز را به وسواس تبدیل می‌کنند. این چک کردن‌های مداوم، زمان و انرژی آنها را هدر داده و باعث ایجاد اضطراب و استرس می‌شود.

دوری از ریسک

ریسک‌پذیری، کلید موفقیت و پیشرفت در زندگی است. اما افراد با طرحواره منفی ‌گرایی از ریسک کردن و امتحان چیزهای جدید می‌ترسند. ترس از شکست و ناکامی، آنها را در قفسی از احتیاط و محافظه‌کاری گرفتار کرده و به جای تلاش برای رسیدن به اهدافشان، در منطقه امن خود باقی می‌مانند.

بدبینی و گمان بد

نگاه منفی و بدبینانه به دنیا، یکی از بارزترین ویژگی‌های افراد با طرحواره منفی‌ گرایی است. این افراد در هر موقعیتی، جنبه‌های منفی را می‌بینند و به ندرت می‌توانند از زیبایی‌ها و نکات مثبت زندگی لذت ببرند.

آسیب‌های طرحواره منفی‌ گرایی

تا این بخش متوجه شدید که طرحواره منفی ‌گرایی یا بدبینی، الگوی فکری مخربی است که فرد را در باتلاق افکار منفی و ناامیدی غرق می‌کند. اختلال شخصیت منفی‌گرا موجب شده تا دنیا برای این افراد ناامن و پر از خطر باشد و آسیب‌های زیادی به زندگی آنها وارد می‌گردد.

در این بخش به بررسی عمیق‌تر آسیب‌های طرحواره منفی‌ گرایی در ۵ حوزه مهم زندگی می‌پردازیم:

آسیب به روابط

اختلال شخصیت منفی‌گرا به شکل قابل توجهی به روابط فرد با دیگران آسیب می‌رساند. افرادی که به طور مزمن بدبین هستند، اغلب در اعتماد به دیگران مشکل دارند. آنها در روابط خود منتظر اتفاقات ناگوار هستند و به همین دلیل، بدترین چیزها را در مورد دیگران فرض می‌کنند. این بدبینی‌ها منجر به سوء تفاهم، اتهامات بی‌جا و در نهایت از بین رفتن روابط می‌شود.

آسیب به سلامت جسمانی

بر اساس تحقیقات دانشمندان، بین نگرش ذهنی و سلامت جسمانی افراد رابطه مستقیمی وجود دارد. افکار منفی و بدبینانه می‌توانند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و فرد را در برابر بیماری‌های مختلف آسیب‌پذیرتر کنند. این افراد به ندرت ورزش می‌کنند، غذای سالم نمی‌خورند و مدام معاینات پزشکی خود را به تعویق می‌اندازند تا در نهایت مشکل آنها بزرگ شود.

آسیب به شغل و حرفه

نگرش بدبینانه، آسیبی بزرگ در مسیر موفقیت شغلی است. افراد بدبین در محل کار با چالش‌های مختلف به سرعت تسلیم می‌شوند، از اشتباهات خود درس نمی‌گیرند و محیط کار را برای خود و دیگران منفی می‌کنند. این افراد با اعتماد به نفس پایین از ریسک کردن می‌ترسند و فرصت‌های شغلی را به سرعت از دست می‌دهند.

آسیب به عزت نفس و اعتماد به نفس

افراد بدبین نه تنها به دیگران سخت می‌گیرند، بلکه به خودشان هم سخت می‌گیرند. آنها خود را باور نداشته و این موضوع عزت نفس و اعتماد به نفس را به شدت کاهش می‌دهد.

آسیب به سلامت روان

اگرچه بدبینی به تنهایی یک اختلال روانی نیست، اما می‌تواند علائمی مانند افسردگی و سایر اختلالات روانی را به وجود بیاورد. افکار و احساسات بدبینانه، سلامت روان فرد را به شدت تهدید می‌کند و باعث رنج و عذاب او می‌شود.

اگر تمایل دارید که از این پیامدهای منفی نجات پیدا کرده و در تمام جنبه‌های زندگی خود به رشد و موفقیت برسید، خبر خوب این است که طرحواره منفی‌ گرایی با کمک طرحواره درمانی قابل برطرف شدن است. فقط باید افراد متخصص و کاربلد در این زمینه به شما کمک کنند.

درمان طرحواره منفی‌ گرایی

با وجود تمام مشکلاتی که این طرحواره برای افراد به وجود می‌آورد، خبر خوب این است که در صورت انتخاب یک روانشناس متخصص و حرفه‌ای، با رعایت برخی از نکات و انجام کارهای خاص، می‌توان آن را درمان کرد.

روانشناس برای مشخص کردن ابعاد این مشکل، در ابتدا تست طرحواره منفی‌ گرایی را به روش‌های مختلفی مانند پرسشنامه و مصاحبه انجام می‌دهد تا یک روش درمانی مناسب برای هر فرد را انتخاب کند.

در این بخش به بررسی برخی از مراحل کلیدی که در درمان طرحواره منفی ‌گرایی نقش دارند می‌پردازیم:

آگاهی و پذیرش

اولین قدم در درمان هر مشکلی، آگاهی از وجود آن مشکل است. فردی که درگیر طرحواره منفی‌ گرایی است، باید ابتدا وجود این طرحواره را در خود بپذیرد و به دنبال راه حل آن باشد.

شناخت الگوهای فکری منفی

پس از شناسایی الگوهای فکری منفی، فرد باید الگوها را با ذکر سوالات مختلف به چالش بکشد.

جایگزینی افکار منفی با مثبت

فرد باید افکار منفی خود را با افکار مثبت و واقع‌بینانه جایگزین کند. این کار با تمرکز بر جنبه‌های مثبت زندگی و تمرین خودگویی مثبت انجام می‌شود. این کار فقط با دریافت آموزش‌های تخصصی از مشاورین مجرب و توانمند در این حوزه امکان‌پذیر است.

تغییر رفتار

تلاش برای تغییر رفتارهایی که بر اساس افکار منفی به وجود آمده‌اند، موجب تمرکز بر افکار مثبت می‌شود.

درمان طرحواره‌ای

در کنار مراحلی که تا اینجا ذکر شد، درمان طرحواره‌ای نیز بسیار کمک‌کننده است. چرا که روان‌درمانگر با شناسایی و درک ریشه‌های تله منفی ‌گرایی می‌تواند راهکارهایی برای تغییر آن ارائه دهد.

نتیجه‌گیری

طرحواره منفی ‌گرایی چیست؟ طرحواره منفی ‌گرایی، یک الگوی فکری مخرب است که فرد را در باتلاق ناامیدی و افکار منفی غرق می‌کند. افراد درگیر با این تله فکری، دنیا را مکانی ناامن و پر از خطر تصور می‌کنند و مدام انتظار وقوع اتفاقات بد را دارند. پیامدهای این غول مخرب، بسیار گسترده بوده، تا جایی که عزت نفس و سلامت روان فرد را هم کاهش می‌دهد. در صورت آگاهی و پذیرش این تله فکری، امکان درمان و رفع آن با کمک روانشناسان متخصص و حرفه‌ای وجود دارد. فقط باید از افرادی کمک بگیرید که تجربه کافی در این حوزه را داشته باشند.

سوالات متداول

چگونه بفهمم به منفی ‌گرایی مبتلا هستم؟

اگر دائماً افکار منفی دارید، دنیا را مکانی ناامن می‌بینید و انتظار وقوع اتفاقات بد را دارید، احتمالاً به منفی‌ گرایی مبتلا هستید.

چه نوع درمانی برای اختلال شخصیت منفی‌گرا مفید است؟

طرحواره درمانی، یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان منفی ‌گرایی است.

آیا راهی برای پیشگیری از منفی ‌گرایی وجود دارد؟

با تمرین خودآگاهی و تفکر مثبت، می‌توانید از ابتلا به منفی ‌گرایی پیشگیری کنید.

آیا بدون کمک روان‌درمانگر می‌توان تله منفی ‌گرایی را درمان کرد؟

در موارد خفیف، با استفاده از برخی تکنیک‌ها امکان کنترل منفی ‌گرایی وجود دارد. اما در موارد شدید و برای درمان قطعی، باید از متخصص کمک بگیرید.

منفی‌ گرایی از کجا نشات می‌گیرد؟

ریشه‌های منفی‌ گرایی می‌توانند در تجربیات دوران کودکی، عوامل ژنتیکی یا ترکیبی از این دو باشند.