طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه های طرحواره و راه درمان

یکی از انواع طرحواره ها، طرحواره تنبیه است که بسیاری از افراد به دلایل مختلف ممکن است با آن مواجه شوند. در این مطلب از سایت من حقیقی قصد داریم تا به این سوال پاسخ دهیم که طرحواره تنبیه چیست و این طرحواره به چه نحوی ایجاد شده و روند درمان آن چگونه است. پس با ما همراه باشید تا در مورد این طرحواره اطلاعات جامع و کاملی را به شما ارائه دهیم.

معرفی طرحواره تنبیه

طرحواره تنبیه یا تله تنبیه یکی از طرحواره‌های ناسازگار است که در ذهن افراد شکل می‌گیرد. این افراد دنیا را از دریچه مجازات و تنبیه می‌بینند و معتقدند که هر اشتباهی باید با کیفر پاسخ داده شود. در ذهن این افراد، تنبیه نتیجه قطعی هر اشتباهی است و آن را برای خود و دیگران ضروری می‌دانند. اما به یاد داشته باشید که طرحواره‌ها همیشه فعال نیستند. موقعیت‌های خاص در زندگی هر فردی می‌تواند زنگ خطری برای فعال شدن این طرحواره باشد. فعال شدن طرحواره تنبیه نشانه‌های مختلفی دارد.

تله تنبیه می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری در زندگی شما داشته باشد. از مهم ترین پیامدهای ابتلا به این طرحواره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ایجاد روابط ناسالم: افراد با تله تنبیه به سختی می‌توانند به دیگران اعتماد کنند و روابط عمیق و پایدار برقرار کنند.
احساس گناه و شرم دائمی: این افراد دائماً خود را سرزنش می‌کنند و احساس می‌کنند لیاقت خوشبختی را ندارند.
ترس از شکست: ترس از اشتباه و تنبیه شدن، مانع از پیشرفت و رسیدن به اهدافشان می‌شود.
میل به خود آزاری: در برخی موارد، افراد با تله تنبیه خود را به جای دیگران تنبیه می‌کنند.

به صورت کلی می‌توان گفت که طرحواره تنبیه می‌تواند تأثیر منفی قابل توجهی بر زندگی افراد داشته باشد. کسانی که چنین طرحواره‌ای دارند در روابط خود با دیگران، شغل و عزت نفس شان با مشکل روبرو می‌شوند. همچنین، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد هستند.

نشانه‌های طرحواره تنبیه

در صورت داشتن طرحواره تنبیه، با نشانه‌های مختلفی مواجه خواهید شد. از مهم ترین این نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

خود خوری و سرزنش بی امان: گویی تازیانه‌ای در دستانمان است که بی وقفه بر خود و دیگران می‌کوبیم. حتی اگر اشتباهی رخ نداده باشد، ذهنمان مملو از سرزنش و انتقاد است.
سختگیری و انعطاف ناپذیری: دنیا در نظر ما سیاه و سفید است. اشتباهات غیرقابل بخشش هستند و هیچ فضایی برای درک و همدلی وجود ندارد.
کینه و دشمنی ریشه دار: بخشش گویی واژه‌ای غریبه است. کینه و خشم در وجودمان ریشه می‌دواند و ما را از آرامش و شادی دور می‌کند.
کمال گرایی طاقت فرسا: کابوس “کافی نبودن” و “اشتباه کردن” ما را آزار می‌دهد. در تله ی بی نقص بودن گرفتار شده ایم و از هر گونه نقصی وحشت داریم.
تحمل رنج بی معنا: گویی رنج کشیدن، بهای اجتناب ناپذیر موفقیت است. در حالی که می‌توان با تلاش و صبر به بسیاری از اهداف رسید، بدون اینکه زجر بکشیم.
احساس پوچی و نقص: در اعماق وجودمان باور داریم که “کافی نیستیم”. دستاوردهای مان را نادیده می‌گیریم و عیب و نقص‌های خیالی، عزت نفس مان را می‌بلعند.
خشم از آرامش دیگران: دیدن کسی که بدون زجر و سختی به موفقیت می‌رسد، رنج ما را دوچندان می‌کند. آرامش و خود مراقبتی دیگران، گویی سیلی به باورهای غلط ما می‌زند.
لحن خشن و گزنده: در زمان اشتباه، توفانی از خشم و خشونت در وجودمان شکل می‌گیرد. لحنمان تند و گزنده می‌شود و بر خود و دیگران زخم می‌زنیم.
عزت نفسی در تاریکی: شرم و ناکافی بودن، عزت نفسمان را به تاراج می‌برند. خودمان را دوست نداریم و در حسرت انسانی بی عیب و نقص غرق می‌شویم.

این‌ها تنها چند نمونه از نشانه‌های طرحواره تنبیه است. در صورتی که با این نشانه‌ها مواجه هستید، نیاز است تا سریعا برای درمان طرحواره تنبیه اقدام کنید.

علل طرحواره تنبیه

طرحواره تنبیه معمولاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد. تجربیاتی مانند تنبیه فیزیکی یا کلامی، غفلت عاطفی، یا زندگی در خانواده‌ای با انتظارات بسیار بالا، می‌توانند به ایجاد این طرحواره منجر شوند. اگر بخواهیم شما را با ریشه‌های طرحواره تنبیه آشنا کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

والدین کمال‌گرا: انتقاد مداوم و توقع غیرقابل دسترسی از سوی والدین کمال‌گرا، این باور را در کودک القا می‌کند که “هرگز به اندازه کافی خوب نیست” و “باید بی نقص باشد.” این امر زمینه ساز طرحواره تنبیه می‌شود.
قوانین سخت گیرانه و عدم انعطاف پذیری: محیطی که در آن قوانین خشک و بدون استثنا حاکم باشد و اشتباهات به شدت مورد سرزنش قرار گیرند، بستر مناسبی برای شکل گیری طرحواره تنبیه فراهم می‌کند.
محرومیت از فرصت‌های یادگیری از اشتباهات: کودکان برای رشد و پیشرفت نیاز به آزمون و خطا دارند. اگر در محیطی بزرگ شوند که اشتباه کردن “گناه” تلقی می‌شود و فرصتی برای یادگیری از خطاها به آن‌ها داده نشود، احتمال شکل گیری طرحواره تنبیه افزایش می‌یابد.
فرهنگ و جامعه: هنجارها و ارزش‌های حاکم بر جامعه نیز می‌توانند در شکل گیری طرحواره تنبیه نقش داشته باشند. جوامعی که بر تنبیه و مجازات تأکید دارند، افراد را به سمت این باور سوق می‌دهند که “اشتباه باید به سختی مجازات شود.”
تجربیات آسیب زا: تروما و سوءاستفاده در دوران کودکی می‌تواند دیدگاه فرد را نسبت به جهان شکل دهد و او را به این باور برساند که “جهان مکانی خطرناک است و برای زنده ماندن باید دائماً مراقب بود و در صورت اشتباه، مجازات شد.”

شما می‌توانید با کمک درمان و مشاوره و انجام تست طرحواره تنبیه، این مشکل را سریعا تشخیص داده و با توجه به علل آن، روند درمان آن را آغاز کنید.

تاثیرات طرحواره تنبیه در رابطه عاطفی

طرحواره تنبیه می‌تواند در روابط شما با دیگران نیز چالش‌هایی به وجود بیاورد که رنج هر دو طرف را به دنبال دارد. از مهم ترین تاثیرات طرحواره تنبیه در رابطه عاطفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

خشم و خشونت در برابر اشتباهات: کوچکترین خطا از سوی طرف مقابل، با واکنشی تند و خشن از جانب فرد دارای طرحواره تنبیه مواجه می‌شود.
سرزنش بی امان: در هنگام بروز چالش‌ها، نه تنها شریک عاطفی، بلکه خود فرد نیز به شدت مورد سرزنش قرار می‌گیرد.
جذب سوء استفاده: عزت نفس پایین ناشی از طرحواره تنبیه، فرد را در برابر سوء استفاده عاطفی و حتی فیزیکی آسیب پذیر می‌کند.
احساس پوچی و نقص: القا حس ناکافی بودن به خود و طرف مقابل، تار و پود عشق و اعتماد را در رابطه از بین می‌برد.
دعوا و کشمکش دائمی: عدم انعطاف پذیری در برابر اشتباهات، جرقه ی نزاع‌های مکرر و حل نشده را روشن می‌کند.
کینه و عدم بخشش: رها کردن کینه و بخشش خود و طرف مقابل، به دلیل غرق شدن در احساسات منفی، به امری دشوار تبدیل می‌شود.

همان طوری که مشاهده کردید، طرحواره تنبیه چالش‌های گوناگونی در روابط شما ایجاد می‌کند. رها شدن از چنگال طرحواره تنبیه و رهایی از پیامدهای مخرب آن در روابط عاطفی، نیازمند تلاش و تعهد است. با کمک یک متخصص و گذراندن دوره‌های درمانی مناسب، می‌توانید این زمزمه‌های منفی را خاموش کرده و روابط عاطفی خود را بهبود ببخشید.

درمان طرحواره تنبیه

در صورتی که با مشکل طرحواره تنبیه مواجه هستید، باید به این نکته توجه کنید که طرحواره تنبیه قابل درمان است. درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش‌های درمان این طرحواره است. در CBT، افراد یاد می‌گیرند که الگوهای فکری و رفتاری ناسالم خود را شناسایی و تغییر دهند. همچنین، یاد می‌گیرند که خود و دیگران را با دلسوزی و مهربانی بیشتری ببینند.

موضوع مهم این است که اگر فکر می‌کنید که ممکن است طرحواره تنبیه داشته باشید، مهم است که از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرید. با درمان، می‌توانید الگوهای ناسالم خود را تغییر دهید و زندگی شادتر و سالمتری داشته باشید. اگر بخواهیم شما را با مهم‌ترین روش‌های درمان طرحواره تنبیه آشنا کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

طرحواره درمانی

این روش درمانی به طور خاص برای شناسایی و تغییر طرحواره‌های ناسالم، از جمله تله تنبیه، طراحی شده است. در این روش، درمانگر به شما کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری و تفکری خود را که ریشه در تله تنبیه دارند، شناسایی کنید و سپس آن‌ها را با الگوهای سالم‌تر جایگزین کنید.

بیشتر بخوانید: طرحواره درمانی چیست؟ کاربردها، مزایا

درمان شناختی رفتاری (CBT)

این روش درمانی بر روی تغییر الگوهای تفکر منفی و ناسالم تمرکز دارد. در CBT، شما یاد می‌گیرید که چگونه افکار خود را به چالش بکشید و آن‌ها را با افکار واقع بینانه‌تر و مثبت‌تر جایگزین کنید.

مهارت‌های مقابله ای

یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای می‌تواند به شما کمک کند تا با احساسات و افکار دشوار مرتبط با تله تنبیه به طور موثرتری کنار بیایید. برخی از این مهارت‌ها عبارتند از:

تمرین همدلی: سعی کنید دنیا را از دیدگاه دیگران ببینید و احساسات آن‌ها را درک کنید.
داشتن انتظارات واقع بینانه: به یاد داشته باشید که همه انسان‌ها اشتباه می‌کنند و این به معنای آن نیست که شما یا دیگران انسان‌های بدی هستید.
بخشش: یاد بگیرید که خودتان و دیگران را ببخشید.
حمایت گرفتن: از دوستان، خانواده، درمانگر یا گروه‌های حمایتی کمک بگیرید.
تمرین ذهن آگاهی: ذهن آگاهی به شما کمک می‌کند تا در لحظه حال بمانید و با افکار و احساسات خود به طور غیر قضاوت کننده برخورد کنید.
نوشتن خاطرات: نوشتن خاطرات می‌تواند به شما کمک کند تا الگوهای رفتاری و تفکری خود را که ریشه در تله تنبیه دارند، شناسایی کنید.
مکث کردن: قبل از اینکه به خاطر اشتباهی خودتان یا دیگران را سرزنش کنید، کمی مکث کنید و نفس عمیقی بکشید. سپس با توجه به راه حل‌ها و نه سرزنش، به موقعیت پیش آمده فکر کنید.
تقویت عزت نفس: با شناسایی نقاط قوت خود و انجام کارهایی که به شما احساس ارزشمندی می‌دهند، عزت نفس خود را تقویت کنید.

به یاد داشته باشید که رهایی از تله تنبیه زمان و تلاش می‌برد. صبور باشید و به خودتان ایمان داشته باشید. با کمک درمان و تمرین، می‌توانید بر این چالش غلبه کنید و زندگی بهتری داشته باشید.

حرف آخر

در این مطلب از وب سایت من حقیقی، شما را با طرحواره تنبیه آشنا کرده و در مورد نشانه‌های این طرحواره، علل ایجاد آن، درمان این طرحواره و… آشنا کردیم. با توجه به موارد گفته شده در این مطلب می‌توانید دید کاملی در مورد این طرحواره به دست بیاورید و برای درمان آن اقدام کنید.