17 نکته درباره حفظ درس برای امتحان

حفظ درس یکی از دغدغه‌‌های بزرگ دانش‌آموزان است. “من کل دیشب درس خوندم اما چیزی یادم نمیاد” این جمله برای خیلی از ما آشنا است. سوال اصلی این است که چطور باید درس بخوانیم که مطالب را فراموش نکنیم و بهترین راه برای حفظ درس‌ چیست؟ بیشتر دانش‌آموزان سعی‌‌ می‌کنند مشکل حفظ درس را با صرف زمان بیشتر جبران کنند. قطعا زمان فاکتور مهمی‌ برای یادگیری دروس مدرسه است اما گاهی باید روش‌‌های درس خواندن‌مان را عوض کنیم. بهترین روش حفظ درس برای هرکس متفاوت است و هرکس باید روش خودش را پیدا کند.

همه ما این دوره را گذراندیم و می‌دانیم درس خواندن چه چالش‌‌هایی دارد. گاهی این موضوع در درس‌‌های حفظی سخت‌تر هم می‌شود. خیلی از اوقات برای درس خواندن زمان زیادی صرف می‌کنیم اما باز هم نتیجه دلخواه را نمی‌گیریم. مثلا ممکن است 6 ساعت در روز درس خوانده باشیم ولی بعد از آن چیزی به یاد نیاوریم.

در این مطلب سعی کردیم بهترین و ساده‌ترین روش‌‌های حفظ درس را با هم مرور کنیم. 

سوال اصلی این است چطور دروس حفظی را در زمان کمتری یاد بگیریم!

بهترین روش حفظ درس برای امتحان

قدم اول برنامه‌ریزی است. در واقع باید یک برنامه درست و مدام برای حفظ کردن مطالب درسی داشته باشیم. بعد از آن باید تکنیک‌‌های جدید درس خواندن را بررسی کنیم و ببینیم با کدام راحت‌تر هستیم. همین‌طور باید استفاده درست از منابع و زمان مرور کردن را هم در نظر بگیریم.

• برنامه‌ریزی برای بهتر درس خواندن

حتما شنیدید که برای درس خواندن باید برنامه‌ریزی داشت. شاید به نظر ایده تکراری باشد اما واقعا برنامه‌ریزی درست کارساز است. البته برنامه‌ریزی نه فقط به معنای این که زمان برای درس خواندن مشخص کنید. بلکه باید جزئیات بیشتر و مهمتری را در نظر بگیرید.

• اولویت و زمان‌بندی درست

ابتدا باید زمان خود را به درستی تقسیم‌بندی کنیم. یعنی برای هر درس با توجه به‌‌ میزان اهمیت و همین‌طور میزان تسلط به آن زمان بگذاریم. یعنی مشخص کنیم کدام درس‌‌ها ‌‌اهمیت بیشتری دارند و برای حفظ کردن زمان بیشتری ‌‌می‌خواهند. ‌‌همین‌طور در کدام درس قوی‌تر و در کدام درس ضعیف‌تر هستیم.

• روش درست درس خواندن

مرحله دوم و مهم در برنامه‌ریزی پیدا کردن سبک درست درس خواندن است. در ادامه بیشتر درباره این موضوع صحبت‌‌‌‌ می‌کنیم. باید مشخص کنید که برای حفظ درس چه کاری باید انجام دهید. مثلا شاید لازم به نوشتن باشد، یا شاید باید تکرار را بیشتر کنید. پس مهم است که بدانید از چه روشی برای حفظ درس استفاده کنید.

• تکرار و تمرین

مرحله بعد برای بهتر حفظ درس، تکرار و مرور آن‌ها است. هرچقدر هم درسی را خوب یاد گرفته باشید اگر آن را مرور نکنید از ذهن‌تان پاک‌‌‌‌ می‌شود. پس حتما باید برنامه‌ای برای مرور کردن دروس در نظر بگیرید. به کمک مرور کردن اجازه نمی‌دهید مطالبی که قدیمی‌تر هستند فراموش شوند. در واقع با مرور کردن مطالب دوباره بازیابی‌‌‌‌ می‌شوند. زمانی که درس قدیمی را دوباره‌‌‌‌ می‌خوانید، از طریق دیدن، شنیدن یا تصویرسازی آن را دوباره وارد ذهن‌‌‌‌ می‌کنید و اجازه‌‌‌‌ می‌دهید بیشتر در ذهن‌تان تثبیت شود. 

چطور با یک بار خواندن مطالب را حفظ شویم؟ 

این که بخواهیم با یک بار درس خواندن مطالب را کاملا حفظ شویم، کار ساده‌ای نیست. این موضوع به موارد زیادی بستگی دارد. موقع حفظ درس باید به مفهوم آن چیزی که‌‌‌‌ می‌خوانید بیشتر توجه کنید. در واقع باید طوری درس بخوانید که بتوانید آن را برای یک نفر دیگر توضیح دهید. در این صورت احتمالا با یک بار درس خواندن‌‌‌‌ می‌توانید آن را یاد بگیرید. البته این یک بار باید عمیق و با دقت باشد. به ‌‌همین دلیل ممکن است زمان بیشتری نسبت به بقیه درس‌‌ها نیاز داشته باشید. از طرفی ماهیت بعضی از درس‌‌ها نیاز به تکرار و تمرین دارد. هرچقدر هم با یک بار خواندن آن‌‌ها را یاد بگیرید باز هم لازم است که تکرارشان کنید.

نوشتن چطور به حفظ درس کمک‌‌‌‌ می‌کند؟

نوشتن هنگام درس خواندن در واقع به نوعی بازگو کردن دوباره آن است. زمانی که‌‌‌‌ می‌خواهید درس را به فرد دیگری یاد بدهید، ذهن کاملا روی موضوع تمرکز‌‌‌‌ می‌کند و هر چیزی که بلد هستید به خاطرتان‌‌‌‌ می‌آید. دقیقا در نوشتن هم این اتفاق‌‌‌‌ می‌افتد درست انگار‌‌‌‌ می‌خواهید چیزی را به کسی یاد بدهید. مغز هنگام نوشتن هر چیزی که از آن موضوع بلد هستید را به خاطر‌‌‌‌ می‌آورد. 

نوشتن کمک‌‌‌‌ می‌کند تا ‌‌ میزان یادگیری مشخص شود. مثلا شما درسی را خواندید و فکر‌‌‌‌ می‌کنید که یاد گرفتید و حفظ شدید. حالا زمانی که شروع به نوشتن‌‌‌‌ می‌کنید یا‌‌‌‌ می‌خواهید آن را برای کس دیگری بازگو کنید مشخص‌‌‌‌ می‌شود که دقیقا چقدر از مطلب را یاد گرفتید. 

نکته مهم دیگری که در رابطه با نوشتن وجود دارد، تمرکز بیشتر است. مطالعات پژوهشی نشان‌‌‌‌ می‌دهد زمانی که ما برای درس خواندن از نوشتن استفاده‌‌‌‌ می‌کنیم، تمرکز بیشتری خواهیم داشت. در واقع زمانی که مشغول حفظ درس هستیم، حافظه ما برای ورود اطلاعات و ثبت آن‌‌ها درگیر است اما زمانی که‌‌‌‌ می‌نویسیم حافظه سعی در بازیابی اطلاعات‌‌‌‌ می‌کند. بنابراین بخش بیشتری از حافظه را درگیر درس‌‌‌‌ می‌کنیم. ‌‌همین‌طور موقع نوشتن، مجبوریم علاوه بر چشم‌‌ها از دست خود هم استفاده کنید که در این صورت بخش بیشتری از بدن درگیر‌‌‌‌ می‌شود. در نتیجه تمرکزمان بالاتر‌‌‌‌ می‌رود. در واقع هرچقدر بخش‌‌های بیشتر حافظه و ذهنمان را درگیر کنیم بهتر و عمیق‌تر یاد ‌‌ می‌گیریم. 

تکنیک‌‌های کاربردی برای حفظ درس

برای درس خواندن فقط از یک روش استفاده نکنید. چند روش را امتحان کنید. ممکن است برای هر درس روش متفاوت خودتان را داشته باشید. 

بازگو کردن مطالب

قبلا در مورد این موضوع بیشتر توضیح دادیم که هرچقدر بتوانید مطالب را بازگو کنید و یا بنویسید، یادگیری بهتر و موثرتری خواهید داشت. وقتی مطلب را بازگو می‌کنیم همزمان بخش‌های مختلفی از ذهنمان درگیر درس‌‌‌‌ می‌شود. زمانی که موضوعی را برای فرد دیگری تعریف می‌کنیم، علاوه بر حافظه دیداری، حافظه شنیداری‌مان هم فعال‌‌‌‌ می‌شود و به حرف‌‌های خودمان گوش‌‌‌‌ می‌کنیم. در نتیجه بهتر و سریعتر یاد می‌گیریم.

سوال پرسیدن

در هنگام حفظ درس در فواصل منظم از خودتان سوال بپرسید. سوال پرسیدن ذهن را به چالش‌‌‌‌ می‌کشد و باعث می‌شود بهتر و سریعتر همه چیز را پردازش کند. هنگام سوال پرسیدن اگر جایی نتوانستید جواب بدهید، یعنی باید مطلب را دوباره تکرار کنید چون هنوز به اندازه کافی به آن مسلط نشدید.

خلاصه‌نویسی

خلاصه‌نویسی یکی دیگر از روش‌‌های کاربردی برای حفظ درس است. خیلی از اوقات موقع درس خواندن زمان زیادی نداریم یا اصلا مطلبی که‌‌‌‌ می‌خوانیم توضیح بیش از حد دارد و حوصله‌مان نمی‌کشد. در این موقعیت‌ها خلاصه‌نویسی کمک بزرگی است. خلاصه‌نویسی روش موثری برای یادگیری است. کافی است نکات و مفاهیم مهم و کلیدی درس را به صورت تیتر وار بنویسید. مانند تاریخ تولد، اسم اشخاص، فرمول‌‌های مهم و … در این صورت مغز برای طبقه‌بندی و حفظ کردن راحت‌تر عمل‌‌‌‌ می‌کند. در نتیجه سرعت یادگیری بیشتر‌‌‌‌ می‌شود. این روش برای شب امتحان و زمانی که وقت کم دارید گزینه خیلی خوبی است.

روزنامه وار درس خواندن

این مدل از درس خواندن به درک بهتر شما از مطالب کمک‌‌‌‌ می‌کند. زمانی که مطلبی را به صورت روزنامه وار‌‌‌‌ می‌خوانید، مغز مانند یک داستان به آن نگاه‌‌‌‌ می‌کند. این نگاه روایت گونه باعث‌‌‌‌ می‌شود یادگیری انسجام بیشتری داشته باشد. درست مانند زمانی که داستانی را از زبان کسی‌‌‌‌ می‌شنوید و معمولا آن را مدت‌‌ها به خوبی به یاد دارید. از طرفی در این مدل خواندن‌‌‌‌ می‌توانید نکات مهم و اساسی درس را خلاصه‌نویسی کنید و سریع‌تر پیش بروید.

حفظ کردن به کمک تصویرسازی ذهنی

هنگام درس خواندن از تصویرسازی و قوه تخیل خود استفاده کنید. یعنی مطلبی که‌‌‌‌ می‌خوانید را تجسم کنید. تلاش کنید مطلب را در ذهن خود به صورت یک فیلم و تصویر بسازید. این شیوه از درس خواندن کمک‌‌‌‌ می‌کند تا بخش‌‌های دیگر ذهن، مانند حافظه دیداری هم فعال شود. ممکن است انجام این کار در ابتدا خیلی راحت نباشد. اول از تصویرسازی‌‌های ساده و کوچک استفاده کنید. بعد به مرور زمان‌‌‌‌ می‌توانید همه چیز را در ذهن‌تان ببینید. فعال شدن بخش‌‌های مختلف به سرعت و کیفیت یادگیری کمک‌‌‌‌ می‌کند. در واقع هرچقدر از تمام حواس خود برای یادگیری کمک بگیرید، کیفیت درس خواندن‌تان را بالا‌‌‌‌ می‌برید.

تکنیک کاخ حافظه یا لوسی

این تکنیک یکی از تکنیک‌‌های مشهور برای حفظ کردن است. اساس این تکنیک تصویرسازی است که مطالب را به یک مکان مرتبط‌‌‌‌ می‌کند. در واقع زمانی که‌‌‌‌ می‌خواهید چیزی را حفظ کنید یه مکان را برای آن در نظر‌‌‌‌ می‌گیرید. مکانی که برای شما آشنا باشد و به آن تسلط داشته باشید. مثلا خانه یا محل کارتان‌‌‌‌ می‌تواند گزینه خوبی باشد. سپس باید مسیری را در این مکان مشخص کنید.

مثلا در ذهنتان بگویید‌‌‌‌ می‌خواهم از درب ورودی به آشپزخانه و سپس به بالکن بروم. نباید این مسیر را در ذهن‌تان تغییر دهید. حالا باید هر یک از کلمات را به بخشی از این مکان، یا در واقع بخشی از مسیر نسبت دهید. در این صورت با به یاد آوردن مسیر ناخودآگاه کلمات مرتبط با آن هم به خاطر‌‌‌‌ می‌آورید.

آیا بلند درس خواندن به یادگیری ما کمک‌‌‌‌ می‌کند؟

بله این روش هم در یادگیری بهتر و حفظ درس تاثیر مثبتی دارد. در واقع زمانی که مطلبی را بلند بلند‌‌‌‌ می‌خوانیم علاوه بر این که با چشم آن را‌‌‌‌ می‌بینیم و از حافظه دیداری استفاده‌‌‌‌ می‌کنیم، با شنیدن صدای خودمان حافظه شنیداری‌مان هم فعال‌‌‌‌ می‌کنیم. یعنی هم زمان از دو مدل حافظه استفاده‌‌‌‌ می‌کنیم که طبیعی است هم سرعت و هم کیفیت درس خواندن را بالا‌‌‌‌ می‌برد. حتی‌‌‌‌ می‌توانید صدای خودتان را ضبط کنید و بعدا دوباره به آن گوش دهید تا دوباره حافظه شنیداری‌تان فعال شود و متوجه اشکالات شوید.

البته روش‌‌های مختلف درس خواندن برای هر کس متفاوت است. در مواقعی ممکن است صدای بلند تمرکزتان را بهم بزند و ترجیح دهید در سکوت و تنها با دیدن کلمات آن‌‌ها را به ذهن بسپارید. این موضوع کاملا شخصی است و به نوع یادگیری و تمرکز شما بستگی دارد.

برای یادگیری بهتر به ذهن خود استراحت دهید

هرچقدر هم که خوب درس بخوانید، برای تثبیت مطالب در ذهن نیاز به استراحت دارید. حتما باید زمانی را بعد از هر یادگیری و حفظ درس به استراحت اختصاص دهید. در زمان استراحت مغز شما مطالب را دسته‌بندی‌‌‌‌ می‌کند. به ‌‌همین دلیل سرعت و قدرت یادگیری بالا‌‌‌‌ می‌رود. اگر خودتان را مجبور کنید که بی‌وقفه و بدون استراحت درس بخوانید، کارایی حافظه خود را کاهش‌‌‌‌ می‌دهید. در واقع یک مرحله مهم در یادگیری که برای تثبیت مطالب است را حذف کرده‌اید. زمانی که مطلب بعدی را شروع‌‌‌‌ می‌کنید، مغز هنوز درگیر مطالب قبلی است و نمی‌تواند تفکیکی بین آن‌‌ها داشته باشد. حتی گاهی ممکن است پرش ذهنی پیدا کنید. 

مطالب درسی را به داستان تبدیل کنید

شبیه‌سازی مطالب درسی به داستان، مانند تصویرسازی ذهنی است. در واقع هر درسی که‌‌‌‌ می‌خوانید را مانند یک داستان در ذهن خود تصور کنید. برای حفظ درس بهتر است داستان ذهنی شروع و پایان داشته باشد. به ذهن خود اجازه دهید تا آن را مانند یک خاطره یا یک داستان ثبت کند. در این صورت راحت‌تر آن را حفظ‌‌‌‌ می‌کنید.

بهترین زمان را برای درس خواندن پیدا کنید

این که چه زمانی درس بخوانید تا بازدهی و کارایی بیشتری داشته باشید، به خودتان بستگی دارد. بعضی افراد صبح‌‌های زود تمرکز بیشتری دارند و بهتر یاد‌‌‌‌ می‌گیرند. بعضی‌‌ها عصرها سرحال‌تر‌‌‌‌ می‌شوند و برخی دیگر در شب تمرکز بهتری دارند. باید مدل رفتاری بدن خود را بشناسید و بدانید چه زمانی بهترین بازدهی را دارید.

در مواردی دسته جمعی درس خواندن به یادگیری بهتر کمک‌‌‌‌ می‌کند

گاهی اوقات دسته جمعی درس خواندن‌‌‌‌ می‌تواند به یادگیری بهتر کمک کند. در واقع زمانی که دور هم جمع‌‌‌‌ می‌شوید تا مطلبی را یاد بگیرید، از تمام حواستان استفاده‌‌‌‌ می‌کنید. حافظه دیداری و شنیداری‌تان فعال است و برای ‌‌همین حفظ درس‌‌ راحت تر‌‌‌‌ می‌شود. به علاوه با مشارکت در جمع اشکالات خود را پیدا‌‌‌‌ می‌کنید و ‌‌همین‌طور‌‌‌‌ می‌توانید از دوستان‌تان کمک بگیرید. این فرصت خوبی برای بررسی مطالب درسی و رفع اشکال است. حضور در جمع دوستان استرس را کاهش‌‌‌‌ می‌دهد، درنتیجه قدرت یادگیری بالا‌‌‌‌ می‌رود. 

محیط مناسبی برای درس خواندن در نظر بگیرید

زمان حفظ درس باید بتوانید روی موضوع تمرکز کنید. این که چقدر فرد متمرکزی هستید بخشی به خودتان مربوط‌‌‌‌ می‌شود و بخش دیگر به محیط اطرافتان بستگی دارد. این که چگونه تمرکز کنیم یک مهارت است اما گاهی محیط پیرامون باعث ایجاد اختلال در تمرکز‌‌‌‌ می‌شود. برای تمرکز بیشتر باید محیط آرام و خلوت‌تری انتخاب کنید. فضای درس خواندن نباید خیلی شلوغ و پر از وسیله باشد. هر کدام از وسایل اطراف می‌تواند حواستان را پرت کند. پس تا جای ممکن فضای خلوتی را انتخاب کنید. به علاوه سعی کنید در فضای ساکتی مثلا در اتاق درس بخوانید. هرچقدر سر و صدای محیط بیشتر باشد ذهن ناخودآگاه به آن‌‌ها توجه‌‌‌‌ می‌کند و تمرکز از موضوع اصلی برداشته‌‌‌‌ می‌شود.

باید موقع درس خواندن وضعیت بدنی درستی داشته باشید

نکته دیگر در نوع درس خواندن وضعیت بدن شما است. درست است که هر کسی موقع درس خواندن یک وضعیت بدنی مشخص، مربوط به خودش دارد. مثلا یک نفر زمانی که دراز‌‌‌‌ می‌کشد راحت‌تر است یا فردی دیگر ترجیح‌‌‌‌ می‌دهد هنگام درس خواندن دور اتاق راه برود. این که شما یک راه و روش برای درس خواندن داشته باشید خیلی خوب است اما باید در این مورد چند نکته را در نظر بگیرید. 

همه ما موقع خوابیدن دراز‌‌‌‌ می‌کشیم و این یک رفتار غریزی طبیعی است. بنابراین خیلی طبیعی است اگر موقعی که دراز کشیدید و درس‌‌‌‌ می‌خوانید بدن زودتر خسته شود. در واقع دراز کشیدن شما به صورت ناخودآگاه به مغز فرمان‌‌‌‌ می‌دهد که وقت خواب است. یا مثلا اگر زمان درس خواندن راه‌‌‌‌ می‌روید، موسیقی گوش‌‌‌‌ می‌دهید، یا خوراکی‌‌‌‌ می‌خورید ممکن است بخشی از تمرکز و توجه شما به سمت چیزی غیر از درس خواندن برود.

البته که این موضوع در افراد مختلف متفاوت است و تاثیر آن روی هر کس یک شکل است. در نهایت نکته مهم این است که هر شکلی که درس‌‌‌‌ می‌خوانید باید بدن در وضعیت راحت و بدون فشاری باشد. اگر موقع نشستن پشت ‌‌ میز سرتان را خیلی خم کنید باعث فشار زیاد به گردن و در نهایت آسیب‌‌‌‌ می‌شوید. این موضوع جدای از خطری که دارد، کیفیت یادگیری و حفظ درس را کاهش‌‌‌‌ می‌دهد. 

سخن آخر

درست و بهینه درس خواندن یک تکنیک است و برای حفظ درس روش‌‌های مختلفی وجود دارد. چند نکته مهم برای یادگیری بهتر وجود دارد که رعایت هر کدام تغییر بزرگی ایجاد می‌کند. نکته اول این که با توجه به ویژگی‌‌های خودتان بهترین روش درس خواندن را پیدا کنید. نکته بعدی این است که محیطی مناسبی برای خودتان فراهم کنید. در قدم بعدی تکنیک‌‌های جدید حفظ کردن مطالب را امتحان کنید. همچنین به خاطر داشته باشید تا با تغذیه خوب و استراحت کافی به مغز و حافظه‌تان برای یادگیری بهتر کمک‌‌‌‌ می‌کنید. با به کارگیری تمام این موارد مطمئنا به بهترین نتیجه‌‌‌‌ می‌رسید.